Niedźwiedzie w Europie i na świecie

Niedźwiedź brunatny jest najszerzej rozpowszechnionym gatunkiem niedźwiedzia na świecie. Jego holarktyczny zasięg obejmuje Europę, Azję i Amerykę Północną, od arktycznej tundry po suche i pustynne siedliska. W przeszłości, przynajmniej w holocenie, niedźwiedzie brunatne znajdowano również w północnej Afryce, ale nie jest pewne, czy przetrwały tam do czasów historycznych.

Poprzedni europejski zasięg gatunku obejmował cały kontynent, Wielką Brytanię, Irlandię i Sycylię. Historycznie, niedźwiedzie zostały wytępione z większej części Europy. Wraz z rozprzestrzenianiem się populacji ludzkich, zasięg niedźwiedzi był coraz bardziej ograniczany do terenów mniej dostępnych i oddalonych od siedzib ludzkich.

W Europie Zachodniej występują obecnie jedynie pojedyncze, izolowane populacje w Górach Kantabryjskich, Pirenejach, Apeninach i Alpach Włoskich, których liczebność waha się od kilku do kilkudziesięciu osobników. Nieco lepsza jest sytuacja gatunku w środkowej i południowej Europie, gdzie niedźwiedzie występują w większości pasm górskich, a liczące ponad 8000 osobników populacje karpackie są największe w tym regionie.

Najliczniejsza i najszerzej rozprzestrzeniona jest populacja północna (karelska i skandynawska), sięgająca od Skandynawii przez Finlandię i europejską część Rosji po Ural, gdzie łączy się z zasięgiem populacji północnoazjatyckich, zasiedlających rozległe obszary Syberii po Czukotkę, Kamczatkę i Półwysep Koreański. W Azji Środkowej zasięg gatunku jest bardziej rozczłonkowany, sięga Himalajów i Azji Mniejszej. Niedźwiedzie brunatne zamieszkują również wyspy Sachalin i Hokkaido. W Ameryce Północnej obecny zasięg gatunku rozciąga się głównie na Alaskę i zachodnią Kanadę. Historycznie niedźwiedzie brunatne zasiedlały również znaczną część zachodnich Stanów Zjednoczonych i północny Meksyk.

Szacuje się, że na świecie żyje obecnie ponad 200 000 niedźwiedzi brunatnych. Największa jest populacja rosyjska, którą w 1990 r. szacowano na 125 tys. osobników, w tym ok. 36 tys. w europejskiej części Rosji. W Stanach Zjednoczonych (głównie Alaska) żyje ok. 33 tys. osobników, w Kanadzie 25 tys. osobników, a w Europie (bez Rosji) ok. 14 tys. tych zwierząt.

Mimo że niedźwiedź brunatny jest gatunkiem stosunkowo licznym, wiele małych, izolowanych populacji jest poważnie zagrożonych, zwłaszcza w Europie Zachodniej i Azji, na południowych krańcach świata. W celu poprawy statusu niektórych takich populacji przeprowadzono programy reintrodukcji we Włoszech, Austrii i francuskich Pirenejach.

Z licznych opracowań dotyczących aktualnego statusu niedźwiedzi brunatnych w Europie polecamy raporty Komisji Europejskiej, opracowane przez zespół ekspertów w dziedzinie badań, ochrony i zarządzania populacjami dużych drapieżników, tj. „Status, zarządzanie i rozmieszczenie dużych drapieżników, rysia, wilków i wilczycy w Europie” pod redakcją Skład: Petra Kaczensky, Guillaume Chapron, Manuela von Arx, Djuro Huber, Henrik Andrén i John Linnell.

Najnowsze opracowanie naukowe dotyczące m.in. populacji niedźwiedzia brunatnego w Europie to Chapron et al. 2014. Recovery of large carnivores in Europe’s modern human-dominated landscapes. Science, 346 (6216): 1517-1519. DOI: 10.1126 / science.1257553.

.