Jak działają nietoperze

Niemieckie słowo określające nietoperze to „Fledermäuse”, co tłumaczy się jako „latające myszy”. Łatwo się domyślić, skąd wzięła się ta nazwa – wiele gatunków nietoperzy rzeczywiście wygląda jak latające gryzonie. W rzeczywistości jednak nietoperze są bliżej spokrewnione z ludźmi niż z myszami i szczurami. Jeśli przyjrzeć się skrzydłom nietoperza, można dostrzec to podobieństwo.

Powyższa ilustracja przedstawia strukturę kostną skrzydła nietoperza, skrzydła ptaka i ludzkiego ramienia. Skrzydło ptaka ma dość sztywną strukturę kostną, a główne mięśnie latające poruszają kośćmi w miejscu, w którym skrzydło łączy się z ciałem. Nietoperz ma o wiele bardziej elastyczną strukturę skrzydła. Jest ono bardzo podobne do ludzkiego ramienia i dłoni, z tą różnicą, że posiada cienką błonę skórną (zwaną patagium) rozciągającą się między „dłonią” a ciałem oraz między każdą kością palca. Nietoperze mogą poruszać skrzydłem jak ręką, zasadniczo „pływając” w powietrzu. Kciuk” wysuwa się ze skrzydła jako mały pazur, którego nietoperze używają do wspinania się na drzewa i inne konstrukcje. Pomaga im to osiągnąć wysoki „punkt startowy” do startu. Odpowiednio rząd nietoperzy nazywa się Chiroptera, co po grecku oznacza „rękoskrzydłe.”

„„

Jednym z najmniejszych gatunków nietoperzy jest długoogonowy nietoperz z Nowej Zelandii. Nietoperze te, które ważą zaledwie 8 do 11 gramów (0,3 do 0,4 uncji), mogą używać ogona jako torby do przenoszenia schwytanych owadów z powrotem na grzędę.

Zdjęcie dzięki uprzejmości Heurisko Ltd

Naukowcy uważają, że nietoperze wyewoluowały z nielatającego ssaka, który żył głównie na drzewach, mniej więcej sto milionów lat temu. Podobnie jak lemur lub wiewiórka, zwierzę to przeskakiwało w powietrzu z gałęzi na gałąź. Niektórzy przedstawiciele tego gatunku rodzili się z większą ilością skóry rozciągającej się między ramionami a ciałem, co dawało im nieco większą siłę nośną podczas skoków w powietrzu (niektóre współczesne lemury i wiewiórki rozwinęły ten sam rodzaj fizjologii). Pojedyncze nietoperze z tą mutacją miały nieco większą mobilność niż inne osobniki gatunku, dzięki czemu miały większe szanse na rozwój i rozmnażanie. W ten sposób natura z czasem wyselekcjonowała coraz szersze błony skórne, co w końcu doprowadziło do powstania w pełni funkcjonalnych skrzydeł.

Sztywne skrzydło ptaka jest bardziej wydajne w zapewnianiu siły nośnej, ale elastyczne skrzydło nietoperza pozwala na większą zwrotność. Nietoperze mogą ustawiać swoje skrzydła w różne kształty, bardzo szybko zmieniając stopień i kierunek unoszenia. Pozwala im to na swobodne poruszanie się i nurkowanie w powietrzu, jak żadnemu innemu zwierzęciu, co daje im wyraźną przewagę w polowaniu na ofiary.

W następnym rozdziale dowiemy się, jak nietoperze poruszają się w ciemności.