Błona dyktująca

Błona dyktująca jest przezroczystą lub półprzezroczystą trzecią powieką obecną u niektórych zwierząt, która może być przeciągnięta przez oko w celu ochrony i nawilżenia oka, przy jednoczesnym zachowaniu widoczności. Różne gady, ptaki i rekiny mają pełne nictitating membrana podczas gdy w wielu ssaków jest mały ślad resztki membrany obecny w rogu oka. Niektóre ssaki, takie jak niedźwiedzie polarne, foki i aardwarki również mają pełną błonę spojówkową. Jest często nazywany trzecią powieką lub jastrzębia i może być określane jako plica semilunaris lub palpebra tertia w bardziej zaawansowanych applications.

Nictitating membranes znajdują się u ptaków, gadów, płazów, ryb, ale jest mniej powszechne u ssaków, głównie jest obecny w monotremes i marsupials. U ludzi, nictitating membrana jest różowy guzek w wewnętrznym kąciku oczu, który jest znany jako caruncula lacrimalis. W tej strukturze resztki błony spojówkowej są na stałe złożone w tym kąciku i już nie funkcjonują, najwyraźniej w wyniku ewolucji stały się zbędne w przeszłości. Związane z nią mięśnie są również szczątkowe (patrz ludzka szczątkowość). O Afrykańczykach i australijskich Aborygenach mówi się, że są nieco większe niż u innych ludów. Tylko jeden gatunek naczelnych — kalabarski angwantibo — jest znany z posiadania funkcjonującej błony nyktowej.

W przeciwieństwie do ludzkich powiek, błona spojówkowa porusza się poziomo w poprzek gałki ocznej. Jest ona zwykle półprzezroczysta. U niektórych zwierząt nurkujących, na przykład bobrów i manatów, porusza się ona w poprzek gałki ocznej, aby chronić ją podczas pobytu pod wodą, i u tych gatunków jest przezroczysta; u innych zwierząt nurkujących, w tym lwów morskich, jest ona aktywowana na lądzie, aby usunąć piasek i inne zanieczyszczenia. Taką funkcję pełni u większości zwierząt. U ptaków drapieżnych służy również do ochrony oczu rodziców przed pisklętami w czasie karmienia ich. U niedźwiedzi polarnych chroni oczy przed ślepotą śnieżną. U rekinów chroni oko, gdy rekin uderza w swoją ofiarę. Dzięcioły dokręcić ich nictitating membrana milisekundę przed ich dziób uderzając pień drzewa, aby zapobiec ich oczy z opuszczeniem ich sockets.

W kotów i psów, nictitating membrana nie jest zwykle widoczne, a jego bycie chronicznie widoczne należy podjąć jako znak złej kondycji lub złego stanu zdrowia. Może być jednak wyraźnie widoczna przy delikatnym otwarciu oka zdrowego zwierzęcia w czasie snu. U niektórych ras psów, błona dykcyjna może być podatna na wypadanie, co skutkuje stanem zwanym Cherry eye.

W wielu gatunkach, jakikolwiek bodziec do gałki ocznej (taki jak puff powietrza) spowoduje odruchową reakcję błony dykcyjnej. Odruch ten jest szeroko wykorzystywany jako podstawa do eksperymentów nad warunkowaniem klasycznym u królików.