Wat is het probleem met ‘geen probleem’?

“Geen probleem” is een slangy term die vaak wordt gebruikt door millennials-en door veel Gen Xers-in uitwisselingen waarin “u bent van harte welkom” traditioneel wordt geuit: “Bedankt dat je de deur voor me openhoudt.” “Geen probleem.” Voor de meeste mensen is “geen probleem” onschuldig en wordt het onmiddellijk herkend als een antwoord op een dankwoord voor een beleefdheid – net als “graag gedaan”. Hoe kan het anders geïnterpreteerd worden? Voor sommigen komt dat door de negatieve formulering.

Bij het ontleden van de uitdrukking hebben we te maken met een samenvoeging van twee ontkenningen: nee betekent “geen”, en probleem impliceert een moeilijkheid om iets te accepteren. Iemand die daartoe geneigd is, zou kunnen afleiden dat een antwoord van “geen probleem” impliceert dat men misschien een probleem of moeilijkheden had gehad met de taak, maar dat dat uiteindelijk niet het geval was, en dat men alleen daarom al blij is dat men verplicht was. In de praktijk heeft “geen probleem” echter zelden of nooit die connotatie. De meeste mensen die antwoorden met “geen probleem” na een uiting van dankbaarheid, bedoelen over te brengen dat zij uit beleefdheid hebben gehandeld en geen overlast hebben ondervonden, en dat er eigenlijk geen uiting van dank nodig is. Zeker, de term “geen probleem” is negatief van constructie, maar de bedoelde betekenis is dat niet. Bovendien is het niet het eerste “negatieve” antwoord dat bedoeld is om te impliceren dat iets uit pure beleefdheid of vriendelijkheid werd gedaan.

“Don’t mention it” gaat terug tot het einde van de 18e eeuw.

Pray sir don’t mention it, zei de boer, u bent net zo welkom als ik.
– Clara Reeve, The Champion of Virtue, 1777

Deze uitdrukking impliceert dat “dank u wel” zeggen niet nodig is en dat de persoon blij was de gunst te doen. De volgende eeuw verwelkomt de nogal abstracte uitdrukking “helemaal niet”, die zich op dezelfde manier schijnt te hebben ontwikkeld als “vermeld het niet”.

“Neem nog een glas wijn, en neem me niet kwalijk dat ik zeg dat de maatschappij als geheel niet verwacht dat men zo nauwgezet is bij het leegdrinken van het glas, dat men het met de bodem naar boven draait met de rand op de neus.” Ik had dit gedaan omdat ik te veel aandacht had besteed aan zijn voordracht. Ik bedankte hem en verontschuldigde mij. Hij zei, “Helemaal niet,” en ging verder.
– Charles Dickens, Great Expectations, 1861

“Graag gedaan” volgt op deze negatief opgebouwde reacties op een gemeend “dank u” – en wordt voor velen niet alleen met open armen ontvangen, maar voor altijd omarmd als het perfecte antwoord op een uiting van dankbaarheid.

Welkom in de uitdrukking kan voortkomen uit de betekenis van het woord “met blijdschap of verrukking ontvangen, vooral in antwoord op een behoefte” of de betekenis “bereidwillig toegestaan of toegelaten”. In beide gevallen suggereert het positief dat je “welkom” bent op alles wat ik je heb gegeven (of voor je heb gedaan). De uitdrukking wordt met name gebruikt als antwoord op een dankbetuiging voor een opzettelijke en zinvolle vriendelijke daad of voor een betaalde dienst die is verricht; de uitdrukking wordt echter ook uit gewoonte gebruikt om het verloop van sociale interacties te vergemakkelijken. Met andere woorden, het kan een onoprechte fatische uitdrukking zijn die reflexmatig wordt gezegd. Andere beleefdheidswoorden, waaronder “geen probleem,” worden ook vaak op deze manier gebruikt.

Het is een feit dat “graag gedaan” en “geen probleem” niet zoveel van elkaar verschillen. Het kunnen oprechte antwoorden zijn of reflexieve uitingen van beleefdheid. Het is begrijpelijk dat voor sommige mensen het nieuwerwetse “geen probleem”, dat dateert uit het eind van de 20e eeuw, even wennen zal zijn. Het is ook prima om “geen probleem” in de wind te slaan als u dat wilt, maar besef wel dat het in korte tijd is ingeburgerd in de taal, jongere generaties het hebben omarmd, en voor velen helemaal geen probleem lijkt te zijn.

Share