Wat gebeurt er in een recessie?

Een recessie is een periode van negatieve economische groei. In een recessie zien we een dalend reëel bbp, dalende gemiddelde inkomens en stijgende werkloosheid.

Deze grafiek toont de economische groei in de VS in de periode 2001-2016. De periode 2008-09 toont de diepe recessie, waarin het reële BBP sterk daalde.

Andere dingen die we waarschijnlijk zullen zien in een recessie

1. Werkloosheid

De stijging van de werkloosheid 2008-09 weerspiegelt de daling van het reële bbp.

In een recessie zullen bedrijven minder produceren en dus minder werknemers nodig hebben. Ook zullen in een recessie sommige bedrijven failliet gaan, waardoor werknemers hun baan zullen verliezen. Na de kredietcrisis van 2008/2009 bijvoorbeeld verloren velen die in de financiële sector werkten hun baan in de banksector. Toen vervolgens de vraag naar auto’s daalde, begonnen ook autobedrijven werknemers te ontslaan.

2. Toename spaarquote

De spaarquote in het VK steeg sterk tijdens de recessie van 2008/09

• In een recessie hebben mensen de neiging om geld te sparen omdat het vertrouwen is gedaald. Als mensen verwachten werkloos te worden (of werkloosheid vrezen), dan wil je niet uitgeven en lenen, sparen wordt aantrekkelijker.
• Keynes merkte op dat er in de grote depressie sprake was van een paradox van spaarzaamheid – omdat mensen meer spaarden en minder gingen consumeren, verergerde dit de recessie omdat het een verdere daling van de consumptie veroorzaakte. Individueel doen ze het juiste, maar omdat veel mensen meer sparen – verminderen ze de consumentenbestedingen verder en verergeren ze de recessie.

3. Lagere inflatie

De inflatie in de VS was in 2008 hoog als gevolg van de stijgende olieprijzen. Maar de recessie van 2009 veroorzaakte een scherpe daling van het inflatiecijfer – gedurende een periode was er sprake van dalende prijzen (deflatie)

Door een daling van de totale vraag en een lagere economische groei ontstaat er een neerwaartse druk op de prijzen. In een recessie is de kans groter dat winkels met korting verkopen om onverkochte goederen te verkopen. Daarom hebben we de neiging een lager inflatiecijfer te krijgen. In de Grote Depressie van de jaren dertig – zagen we deflatie – toen de prijzen daalden.

Zie ook: Prijsstrategieën in recessie

4. Daling van de rente

• In recessies heeft de rente de neiging te dalen. Dit komt doordat de inflatie lager is en de centrale banken willen proberen de economie te stimuleren. Lagere rentetarieven zouden de economie in theorie uit een recessie moeten helpen. Lagere rentetarieven verlagen de kosten van lenen en zouden investeringen en consumentenbestedingen moeten stimuleren.

5. Overheidsleningen stijgen

De Amerikaanse schuld als percentage van het bbp steeg na het begin van de recessie in 2008.

In een recessie zullen we hogere overheidsleningen zien. Dit heeft twee redenen:

• Automatische stabilisatoren. Als de werkloosheid stijgt, zal de overheid meer moeten uitgeven aan werkloosheidsuitkeringen. Maar omdat minder mensen werken, zullen zij minder inkomstenbelasting ontvangen. Ook daalt de winstgevendheid van bedrijven, zodat de opbrengst van de vennootschapsbelasting daalt.
• Ten tweede kan de overheid ook proberen een expansief begrotingsbeleid te voeren. Dit houdt in dat de belastingtarieven worden verlaagd en de overheidsuitgaven worden verhoogd. Het idee is om gebruik te maken van het overschot aan spaargeld in de particuliere sector en werklozen weer aan het werk te krijgen. Bijvoorbeeld Obama’s stimuleringspakket van 2009. Zie Obama-economie.

6. Daling aandelenmarkt

• De aandelenmarkten kunnen dalen omdat bedrijven minder winst maken. Ook bestaat het gevaar dat bedrijven failliet gaan.
• Als de aandelenmarkten op de recessie hebben geanticipeerd, kan deze al in de aandelenkoersen zijn verwerkt. De aandelenkoersen dalen niet noodzakelijkerwijs tijdens een recessie.
• Maar als de recessie onverwacht komt, worden de winstverwachtingen naar beneden bijgesteld en dalen de aandelenkoersen doorgaans.

7. Daling van de huizenprijzen

In dit geval daalden de huizenprijzen in de VS vóór de recessie. De daling van de huizenprijzen was een oorzaak van de recessie. Ze herstelden zich pas eind 2012.

In een recessie, met stijgende werkloosheid, kunnen velen zich hun hypotheek niet meer veroorloven, en dus kunnen we huisuitzettingen zien. Dit zal leiden tot een toename van het aanbod van woningen en minder vraag. Tijdens de recessie van 2008 daalden de huizenprijzen in de VS sterk als gevolg van de eerdere hausse op de huizenmarkt. Het uiteenspatten van de huizen-/hypotheekzeepbel in 2005/06 was in feite een factor achter die recessie.

8. Investeringen. De investeringen zullen afnemen naarmate bedrijven minder risico’s nemen en minder onzeker zijn. Het kan ook moeilijker zijn om te lenen als banken een tekort aan liquide middelen hebben (bv. de kredietschaarste van 2008). Investeringen zijn gewoonlijk volatieler dan economische groei als gevolg van factoren zoals de versnellingstheorie.

AD/AS-model

Simpel AD/AS-kader waarin het effect van een daling van de AD tot een lager reëel bbp en een lager prijspeil leidt.

Andere mogelijke effecten

9. Hysterese-effect. Dit houdt in dat de tijdelijke stijging van de werkloosheid zich kan vertalen in een permanent hogere structurele werkloosheid. Zo hadden werknemers in de be- en verwerkende industrie die tijdens de recessie van 1981 hun baan verloren, tijd nodig om een nieuwe baan te vinden in de dienstensector. Zie hysterese-effect.

10. Depreciatie van de wisselkoers. Een recessie die het ene land meer treft dan het andere kan leiden tot een depreciatie. Dit komt doordat er minder vraag naar de munt is als de rente daalt (slechter rendement)

In 2008/09 zag het VK een scherpe waardedaling van het Pond omdat de kredietcrisis vooral de Britse economie trof, die afhankelijk was van de financiële sector.

Pond Sterling daalde in recessie 2008/09

Tijdens de recessie van 1981 was het Pond echter sterk. In feite was de sterkte van het pond een factor in het veroorzaken van de recessie.

11. Creatieve destructie en nieuwe ondernemingen. Sommige economen zijn positiever over recessies en suggereren dat een recessie inefficiënte bedrijven kan dwingen hun activiteiten te staken en meer innoverende en efficiënte bedrijven in staat kan stellen op de voorgrond te treden.

• Hoewel goede bedrijven tijdens een recessie hun activiteiten kunnen staken als gevolg van tijdelijke factoren in plaats van een gebrek aan concurrentievermogen op lange termijn.

12. Lopende rekening op betalingsbalans. Als de binnenlandse consumptie in een land sterk daalt, kan het tekort op de lopende rekening toenemen. Dit komt doordat de invoeruitgaven zullen dalen.

Tijdens de recessie van 1981 en 1991 zag het VK een verbetering van de lopende rekening. Maar de verbetering van de lopende rekening in 2009 was van betrekkelijk korte duur.

Evaluatie

• Het hangt af van de oorzaken van de recessie. Halverwege de jaren zeventig bijvoorbeeld werd de recessie veroorzaakt door de hoge olieprijzen. Daardoor was de inflatie hoger dan gebruikelijk in een recessie.
• In de recessie van 1981 trof de hoge waarde van het pond de verwerkende (export)sector hard. In de recessie van 1991/1992 werden huiseigenaren zwaarder belast omdat de recessie werd veroorzaakt door de zeer hoge rentetarieven, die hypotheken duur maakten. In de recessie van 2008 waren het de financiële en bancaire sector die de grootste dalingen te verwerken kregen.
• Het hangt ervan af of de recessie wereldwijd is of specifiek voor een land. In 1981 en 1991 was de recessie in het VK dieper dan elders in de wereld
• Het hangt af van de reactie van regeringen/Centrale Bank. In 1931 bijvoorbeeld probeerde het VK de begroting in evenwicht te brengen, waardoor de totale vraag verder afnam.

Gerelateerd

• Oorzaken van recessies
• Recessie van 1981
• Recessie van 1991
• Recessie van 2008/10