Ware zelf en valse zelf

In de laatste halve eeuw zijn de ideeën van Winnicott uitgebreid en toegepast in een verscheidenheid van contexten, zowel in de psychoanalyse als daarbuiten.

KohutEdit

Kohut breidde het werk van Winnicott uit in zijn onderzoek naar narcisme, waarbij hij narcisten zag als ontwikkelaars van een defensief pantser rond hun beschadigde innerlijke zelf. Hij beschouwde het minder pathologisch om zich te identificeren met de beschadigde overblijfselen van het zelf, dan om samenhang te bereiken door identificatie met een externe persoonlijkheid ten koste van de eigen autonome creativiteit.

LowenEdit

Alexander Lowen identificeerde narcisten als hebbende een ware en een valse, of oppervlakkige, zelf. De valse zelf rust aan de oppervlakte, als de zelf gepresenteerd aan de wereld. Het staat in contrast met de ware zelf, die zich achter de gevel of het beeld bevindt. Dit ware zelf is het voelende zelf, maar voor de narcist moet het voelende zelf verborgen en ontkend worden. Omdat het oppervlakkige zelf onderdanigheid en conformiteit vertegenwoordigt, is het innerlijke of ware zelf opstandig en boos. Deze onderliggende opstandigheid en boosheid kan nooit volledig worden onderdrukt omdat het een uitdrukking is van de levenskracht in die persoon. Maar door de ontkenning, kan het niet direct worden uitgedrukt. In plaats daarvan komt het tot uiting in het gedrag van de narcist. En het kan een perverse kracht worden.

MastersonEdit

James F. Masterson betoogde dat alle persoonlijkheidsstoornissen in essentie het conflict tussen de twee zelven van een persoon betreffen: het valse zelf, dat het zeer jonge kind construeert om de moeder te behagen, en het ware zelf. De psychotherapie van persoonlijkheidsstoornissen is een poging om mensen weer in contact te brengen met hun ware zelf.

SymingtonEdit

Symington ontwikkelde Winnicott’s contrast tussen ware en valse zelf om de bronnen van persoonlijke actie te dekken, door een autonome en een disharmonische bron van actie tegenover elkaar te stellen – de laatste getrokken uit de internalisatie van externe invloeden en druk. Zo kunnen bijvoorbeeld ouderlijke dromen van zelfverheerlijking door middel van de prestaties van hun kind worden geïnternaliseerd als een vreemde disharmonische bron van actie. Symington benadrukte echter het intentionele element in het individu’s opgeven van het autonome zelf ten gunste van een vals zelf of narcistisch masker – iets wat Winnicott volgens hem over het hoofd had gezien.

VakninEdit

Als onderdeel van wat is beschreven als een persoonlijke missie van zelfbenoemd narcist en auteur Sam Vaknin om de bekendheid van de aandoening te vergroten. Vaknin heeft de rol van het valse zelf in narcisme belicht. Het valse zelf vervangt het ware zelf van de narcist en is bedoeld om hem te beschermen tegen pijn en narcistisch letsel door zichzelf almachtig te verklaren. De narcist doet alsof zijn valse zelf echt is en eist dat anderen deze confabulatie bevestigen, terwijl hij ondertussen zijn echte onvolmaakte ware zelf onder de pet houdt.

Voor Vaknin is het valse zelf veel belangrijker voor de narcist dan zijn vervallen, disfunctionele ware zelf; en in tegenstelling tot de psychoanalytici gelooft hij niet in de mogelijkheid om het te reanimeren door middel van therapie.

MillerEdit

Alice Miller waarschuwt voorzichtig dat een kind/patiënt misschien geen gevormd ware zelf heeft, dat achter de valse zelf façade wacht; en dat als gevolg daarvan het bevrijden van het ware zelf niet zo eenvoudig is als het Winnicottiaanse beeld van de vlinder die uit zijn cocon tevoorschijn komt. Als echter een ware zelf kan worden ontwikkeld, zou volgens haar de lege grandiositeit van het valse zelf plaats kunnen maken voor een nieuw gevoel van autonome vitaliteit.

Orbach: valse lichamenEdit

Susie Orbach zag het valse zelf als een overontwikkeling (onder ouderlijke druk) van bepaalde aspecten van het zelf ten koste van andere aspecten – van het volledige potentieel van het zelf – daarbij een aanhoudend wantrouwen producerend ten opzichte van wat spontaan uit het individu zelf te voorschijn komt. Orbach ging verder met het uitbreiden van Winnicott’s beschrijving van hoe het falen van de omgeving kan leiden tot een innerlijke splitsing van geest en lichaam, zodat het idee van het valse lichaam – vervalst gevoel van het eigen lichaam – eronder valt. Orbach zag in het bijzonder het vrouwelijke valse lichaam als gebouwd op identificaties met anderen, ten koste van een innerlijk gevoel van authenticiteit en betrouwbaarheid. Het doorbreken van een monolithisch maar vals lichaamsgevoel in het therapieproces zou het mogelijk kunnen maken dat er een scala van authentieke (ook al is het vaak pijnlijk) lichaamsgevoelens bij de patiënt naar boven komt.

Jungiaanse personaEdit

Jungianen hebben de overlapping onderzocht tussen Jung’s concept van de persona en Winnicott’s valse zelf; maar, hoewel ze overeenkomsten opmerken, zijn ze van mening dat alleen de meest rigide defensieve persona de pathologische status van het valse zelf benadert.

Stern’s tripartiete zelfEdit

Daniel Stern beschouwde Winnicott’s gevoel van “going on being” als constitutief voor de kern, het preverbale zelf. Hij onderzocht ook hoe taal gebruikt kon worden om een vals gevoel van zelf te versterken, waardoor het ware zelf linguïstisch ondoorzichtig en ontkend bleef. Hij eindigde echter met een voorstel voor een drievoudige verdeling van het sociale, het private, en het ontkende zelf.