Transnationale georganiseerde misdaad: laten we ze uit de handel nemen

Mensenhandel is een wereldwijd probleem en een van de meest schandelijke misdaden ter wereld, die het leven van miljoenen mensen over de hele wereld beïnvloedt en hen berooft van hun waardigheid. Mensenhandelaars misleiden vrouwen, mannen en kinderen uit alle hoeken van de wereld en dwingen hen dagelijks in uitbuitingssituaties. Hoewel de bekendste vorm van mensenhandel seksuele uitbuiting is, worden honderdduizenden slachtoffers verhandeld met het oog op dwangarbeid, huishoudelijke slavernij, bedelen van kinderen of het wegnemen van hun organen.

Georganiseerde misdaad – Profiteren van de uitbuiting van mensen

De uitbuiting van mensen kan zeer lucratief zijn voor georganiseerde criminele groepen. Hoewel de cijfers uiteenlopen, blijkt uit een schatting van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) in 2005 dat ongeveer 2,4 miljoen mensen op enig moment slachtoffer zijn van mensenhandel, en dat de winst uit mensenhandel ongeveer 32 miljard dollar per jaar bedraagt. Recent onderzoek naar de algemene tendensen op het gebied van dwangarbeid wijst er echter op dat de omvang van het probleem veel groter is. Mensenhandel is een van de meest lucratieve illegale ondernemingen in Europa: criminele groepen verdienen er ongeveer 3 miljard dollar per jaar aan, waardoor het een aanzienlijke criminele onderneming is die aast op de meest gemarginaliseerde personen ter wereld.

Mensenhandelaren beschouwen mensen als handelswaar; voorwerpen die kunnen worden uitgebuit en verhandeld voor winst. In Europa zijn de meeste veroordeelde mensenhandelaars mannen, hoewel vrouwelijke daders oververtegenwoordigd zijn in vergelijking met andere misdrijven, omdat sommige bendes van mening zijn dat vrouwen doeltreffender zijn om slachtoffers te strikken door hun vertrouwen te winnen.

Een lokale en wereldwijde misdaad

In 2005 schatte de IAO dat er wereldwijd ongeveer 2,4 miljoen slachtoffers van mensenhandel op enig moment zijn. Recent onderzoek naar de algemene trends op het gebied van dwangarbeid wijst er echter op dat de omvang van het probleem veel groter is. In Europa zitten meer dan 140.000 slachtoffers vast in een situatie van geweld en vernedering met het oog op seksuele uitbuiting, en tot één op de zeven sekswerkers in de regio kan door mensenhandel in de prostitutie terecht zijn gekomen. Slachtoffers worden meestal door georganiseerde criminele netwerken misleid of gedwongen in een situatie van misbruik waaruit zij moeilijk kunnen ontsnappen; zij kunnen worden geslagen of verkracht of hun familie kan worden bedreigd als zij proberen weg te komen. De paspoorten van de slachtoffers worden vaak door de handelaars in beslag genomen, zodat zij geen identiteitsbewijs meer hebben. In gevallen waarin zij tussen landen zijn verhandeld, hebben slachtoffers vaak weinig of geen kennis van de lokale taal.

Bijna elk land ter wereld heeft te maken met mensenhandel, als plaats van herkomst, doorreis of bestemming, en er zijn slachtoffers uit ten minste 127 landen gemeld die in 137 staten zijn uitgebuit. Mensenhandel is zowel een regionaal als een binnenlands misdrijf, waarbij slachtoffers worden verhandeld binnen hun eigen land, naar buurlanden en tussen continenten. Zo zijn er slachtoffers uit Oost-Azië geïdentificeerd in meer dan 20 landen over de hele wereld, onder meer in Europa, Noord- en Zuid-Amerika, het Midden-Oosten, Centraal-Azië en Afrika.

Seksuele uitbuiting en dwangarbeid

De meest voorkomende vorm van mensenhandel die door de nationale autoriteiten wordt opgespoord, is mensenhandel met het oog op seksuele uitbuiting. In 2006 was deze vorm wereldwijd goed voor naar schatting 79 procent van alle gevallen. De overige 21 procent van de slachtoffers zou zijn verhandeld met het oog op dwangarbeid of andere vormen van uitbuiting. Er zij echter op gewezen dat deze cijfers niet definitief zijn en een vertekend beeld kunnen geven, aangezien sommige vormen van uitbuiting prominenter en zichtbaarder zijn dan andere. Zo zijn sekswerkers die het slachtoffer zijn van mensenhandel wellicht gemakkelijker te identificeren dan verhandelde arbeiders op boerderijen of in fabrieken. Bovendien kan de misvatting bestaan dat mannen geen slachtoffer zijn van mensenhandel, wat de verhoudingen nog verder vertekent. Uit recentere gegevens blijkt een toename van de opsporing van mensenhandel met het oog op dwangarbeid en andere vormen van uitbuiting.

Geslacht en leeftijd van de slachtoffers van mensenhandel

Wereldwijd is een op de vijf slachtoffers van mensenhandel een kind, hoewel in armere regio’s en subregio’s, zoals Afrika en de Greater Mekong, zij de meerderheid van de verhandelde personen uitmaken. Kinderen worden uitgebuit met het oog op gedwongen bedelarij, kinderpornografie of seks. Kinderen worden soms bevoordeeld als arbeiders omdat hun kleine handen beter geschikt worden geacht voor het ontwarren van visnetten, het naaien van luxegoederen of het plukken van cacao. Kinderen worden ook tot slaaf gemaakt als kindsoldaten in oorlogsgebieden.

Tweederde van de slachtoffers van mensenhandel in de wereld is vrouw. De overgrote meerderheid van deze vrouwelijke slachtoffers zijn jonge vrouwen die worden gelokt met valse beloften van werk en vervolgens worden verkracht, gedrogeerd, gevangengezet, geslagen of bedreigd met geweld, schulden opgelegd krijgen, hun paspoort wordt ingenomen en/of worden gechanteerd.

Mannen en jongens kunnen het slachtoffer worden van mensenhandel met het oog op dwangarbeid, gedwongen bedelarij en seksuele uitbuiting, en als kindsoldaten. Het percentage geïdentificeerde mannelijke slachtoffers ligt om een aantal redenen onevenredig lager dan dat van vrouwen, onder meer omdat de wetgeving ter bestrijding van mensenhandel in de wereld jarenlang vooral gericht was op vrouwen- en kinderhandel of mensenhandel met het oog op seksuele uitbuiting, waarvan de meeste slachtoffers vrouwen zijn.

Door de vele verschillende vormen van mensenhandel bestaat er niet één typisch slachtofferprofiel. Gevallen worden in alle delen van de wereld aangetroffen en slachtoffers zijn het doelwit ongeacht geslacht, leeftijd of achtergrond. Kinderen, bijvoorbeeld, kunnen van Oost- naar West-Europa worden gesmokkeld om te bedelen of als zakkenrollers; jonge meisjes, bijvoorbeeld uit Afrika, kunnen worden bedrogen met beloften van modellenwerk of au pair-banen, om vervolgens terecht te komen in een wereld van seksuele en pornografische uitbuiting; vrouwen uit Azië kunnen worden bedrogen met beloften van legitiem werk, die in werkelijkheid leiden tot virtuele gevangenschap en mishandeling; en zowel mannen als vrouwen, bijvoorbeeld die welke van Zuid- naar Noord-Amerika zijn gesmokkeld, kunnen worden gedwongen onder afschuwelijke omstandigheden op boerderijen te werken.

Wat kan er worden gedaan?

Mensenhandel wordt met verschillende nationale en internationale middelen bestreden. In 2000 werden het Verdrag van de Verenigde Naties tegen grensoverschrijdende georganiseerde misdaad en het Protocol inzake de voorkoming, bestrijding en bestraffing van mensenhandel, in het bijzonder vrouwenhandel en kinderhandel, tot aanvulling van het Verdrag van de Verenigde Naties tegen grensoverschrijdende georganiseerde misdaad, door de Algemene Vergadering aangenomen en eind 2003 in werking getreden. Het protocol is het enige internationale rechtsinstrument dat mensenhandel als misdrijf bestempelt en is daarmee ’s werelds belangrijkste instrument om mensenhandel te voorkomen en te bestrijden, slachtoffers te beschermen en bij te staan, en samenwerking tussen landen bij de aanpak van dit misdrijf te bevorderen. In juni 2012 waren er 150 staten partij bij het protocol, maar ondanks een grote politieke inzet wordt het protocol nog steeds zeer ongelijkmatig door de staten uitgevoerd. Tegen het einde van 2012 zal de UNODC een nieuw wereldwijd verslag over mensenhandel publiceren. Op basis van bij de lidstaten verzamelde gegevens zal het verslag een basis bieden om te evalueren hoe de trends zijn geëvolueerd sinds de laatste wereldwijde gegevensverzameling door de UNODC in 2009, en zal het richtsnoeren geven voor wat er nog moet worden gedaan.

Op nationaal niveau blijven landen het protocol uitvoeren en werken zij aan de integratie van wetgeving ter bestrijding van mensenhandel in hun nationale wetgeving. Er zijn ook jaarlijkse verbeteringen in het aantal landen met specifieke wetgeving, alsook in het aantal landen met speciale anti-mensenhandel politie-eenheden en nationale actieplannen om de kwestie aan te pakken. Ondanks het stijgende aantal veroordelingen voor het misdrijf mensenhandel, blijft het aantal veroordelingen echter laag. Om dit probleem aan te pakken is een effectievere tenuitvoerlegging van het Protocol op nationaal niveau nodig, alsmede een grotere mate van regionale en internationale samenwerking.

De bestrijding van mensenhandel moet niet alleen worden gezien als de verantwoordelijkheid van de autoriteiten. Gewone mensen kunnen helpen deze misdaad aan te pakken door zich ervan bewust te zijn en ervoor te zorgen dat de benarde situatie van slachtoffers niet onopgemerkt blijft. Er zijn veel manieren waarop u kunt helpen deze misdaad aan te pakken en een verschil te maken:

• Wees alert: als u iets ziet waarvan u denkt dat het met mensenhandel te maken kan hebben, vertel het dan de politie of bel uw lokale antimensenhandelhulplijn, als die bestaat. Deze zorgen kunnen betrekking hebben op uw werkplek of op uw privéleven – vergeet niet dat slachtoffers op allerlei gebieden worden gedwongen. Als u twijfelt, kunt u zich beter vergissen dan een ander slachtoffer tot slaaf te laten blijven.

• Doe mee: zoek uit wat er in uw gemeenschap wordt gedaan, kijk wat u kunt doen en moedig uw vrienden, familie en buren aan om zich meer bewust te worden van mensenhandel. Veel nationale autoriteiten en niet-gouvernementele organisaties zijn betrokken bij de bestrijding van mensenhandel en er is een schat aan informatie online beschikbaar via deze kanalen.

• Bewustzijn: u en uw vrienden kunnen zich aansluiten bij de door het UNODC geleide Blue Heart-campagne tegen mensenhandel door een bezoek te brengen aan www.unodc.org/blueheart. Dit internationale initiatief wil de aandacht vestigen op de benarde situatie van de slachtoffers en politieke steun verwerven om de criminelen achter de mensenhandel te bestrijden. De Blue Heart-campagne is ook te vinden op Twitter (http://twitter.com/BlueHeartHT) en Facebook (www.facebook.com/BlueHeartHT) – “like” en volg ons voor updates en nieuws over mensenhandel en gebruik deze kanalen om informatie te delen met uw contacten.

• Be supportive: u kunt het Voluntary Trust Fund for Victims of Human Trafficking van de Verenigde Naties steunen ( www.unodc.org/humantraffickingfund), dat fondsen werft om basisorganisaties bij te staan die werken met overlevenden van deze misdaad. Een manier om geld in te zamelen is het organiseren van een evenement op je school of in je gemeenschap. Je zou ook het Blauwe Hart kunnen adopteren en helpen het bewustzijn over mensenhandel te vergroten.

• Ben verantwoordelijk: zorg ervoor dat je keuzes en handelingen als consument ethisch zijn. Hoewel sommige beslissingen misschien duidelijker zijn dan andere, kunt u beloven geen goederen en diensten te kopen die direct of indirect in verband kunnen worden gebracht met seksuele uitbuiting, dwangarbeid of andere vormen van gedwongen onderwerping.

Disclaimer:

Deze factsheet is niet formeel geredigeerd. De inhoud van deze factsheet weerspiegelt niet noodzakelijkerwijs de standpunten of het beleid van het UNODC of van de organisaties die een bijdrage hebben geleverd, en impliceert evenmin enige bekrachtiging. De gebruikte benamingen en de presentatie van het materiaal in deze factsheet houden niet in dat de UNODC op enigerlei wijze een mening heeft over de juridische status van een land, gebied of stad of de autoriteiten ervan, of over de afbakening van de grenzen ervan.

Bronnen