Soteria (mythologie)

In de Griekse mythologie was Soteria (Oudgrieks: Σωτηρία) de godin of geest (daimon) van veiligheid en verlossing, bevrijding en bescherming tegen kwaad (niet te verwarren met Eleos). Soteria was ook een epitheton van de godin Persephone, en betekende bevrijding en veiligheid.

Soteria’s mannelijke tegenhanger was de geest of daimon Soter. Zowel Zeus als Dionysus hadden de titel Soter, dus een van beiden kan haar vader zijn geweest; haar moeder is onbekend.

Zij had een heiligdom en een standbeeld ter ere van haar in de stad Patrae, die zou zijn gesticht door Eurypylos van Thessalië. Verschillende teksten vermelden de oprichting van haar heiligdom, bijvoorbeeld:

• Pausanias, Beschrijving van Griekenland 7. 24. 3 (trans. Jones) (Grieks reisverslag 2e eeuw n. Chr.): “Ze hebben ook een heiligdom van Soteria (Veiligheid). Haar beeld mag alleen door de priesters worden gezien, en het volgende ritueel wordt uitgevoerd. Ze nemen koeken van de wijk van de godin en gooien die in zee, zeggende dat ze die naar Arethousa in Syrakousa (Syracuse) sturen.”
• Pausanias, Beschrijving van Griekenland 7. 19. 7 & 21. 7: “Eurypylos opende de kist, zag het beeld, en werd onmiddellijk krankzinnig toen hij het zag. Hij bleef krankzinnig voor het grootste deel van de tijd, met zeldzame heldere tussenpozen … Er is een heiligdom met een beeld van steen. Het wordt het heiligdom van Soteria (Bevrijding) genoemd, en het verhaal gaat dat het oorspronkelijk door Eurypylos werd gesticht nadat hij van zijn waanzin was genezen.”
• Ovid, Fasti 3. 879 ff (trans. Boyle) (Romeinse poëzie 1e eeuw v.Chr. tot 1e eeuw n.Chr.): “30 maart Comitialis. Wanneer de herder zijn kinderen nog viermaal voedt en hokt en de graslanden wit worden van vier verse dauwen, moet Janus worden vereerd en zachte Concordia (Concord), Salus Romana (Veiligheid van Rome) en de Ara Pacis (Altaar van de Vrede).”

Soteria werd afgebeeld als een vrouw die een kroon van een lauwerkrans droeg, een symbool van overwinning.

In de Romeinse mythologie staat Soteria bekend als Salus (Behoud); het domein van Salus was echter meer gericht op lichamelijk welzijn en gezondheid dan op zekerheid en veiligheid. Het gebruik van Soteria in de Bijbel duidt op een etymologie uit de Griekse mythologie, omdat het woord wordt gebruikt om “viervoudige verlossing” te betekenen: verlost van de straf, de macht, de aanwezigheid en vooral het genot van de zonde.”