Regenwormfeiten

Hoe lang leven wormen?
Hoeveel jongen worden er per jaar geproduceerd?
Hebben regenwormen ogen?
Hoe ademen regenwormen?
Kunnen regenwormen ruiken?
Hebben wormen ogen?
Wat eten regenwormen en hoeveel kunnen ze er op een dag eten?
Kunnen regenwormen bevriezen?
Wat is de “bobbel” in het midden van de regenworm?
Hoe kun je bepalen of een regenworm geslachtsrijp is?
Kunnen regenwormen hun clitellum verliezen?
Hoe paren regenwormen?
Hoe worden cocons gemaakt?
Hoe lang doen wormen erover om uit te komen?
Hoeveel jonge wormen worden er per jaar geproduceerd?
Hoe lang doen regenwormen erover om volwassen te worden?
Kunnen verschillende soorten wormen paren waardoor een hybride worm ontstaat?
Hoe lang leven regenwormen?
Hoe bewegen regenwormen?
Welke kenmerken worden gebruikt om regenwormen te herkennen?
Welke vijanden hebben regenwormen?
Kunnen regenwormen zichzelf regenereren?
Hoe kun je de kop van een regenworm van de staart onderscheiden?
Hoe komen regenwormen aan hun voedsel?
Hoe groot worden regenwormen?

Lees onze Q&A over regenwormfeiten

Q. Hoe lang leven dauwwormen?

A. Dauwwormen kunnen ongeveer zes en een half jaar oud worden.

Q. Hoeveel jongen worden er per jaar geproduceerd?

A. Geschat wordt dat geslachtsrijpe dauwwormen (ongeveer een jaar oud) ongeveer twee cocons per jaar produceren met elk 1-2 jongen (meer onderzoek onder veld- en laboratoriumomstandigheden vereist).

Q. Hebben regenwormen ogen?

A. Ze hebben geen ogen, maar wel licht- en tastgevoelige organen (receptorcellen) om verschillen in lichtintensiteit te kunnen onderscheiden en trillingen in de grond te kunnen voelen.

Q. Hoe ademen regenwormen?

A. Regenwormen ademen via hun huid en hebben dus een vochtige omgeving nodig om niet uit te drogen. Ze omhullen zich met slijm om opgeloste zuurstof door te laten in hun bloedbaan.

Q. Kunnen regenwormen ruiken?

A. Wormen hebben gespecialiseerde chemoreceptoren of zintuigen (“smaakreceptoren”) die reageren op chemische prikkels. Deze zintuigen bevinden zich op het voorste deel van de worm.

Q. Wat eten regenwormen en hoeveel kunnen ze op een dag eten?

A. Regenwormen halen hun voedsel uit vele vormen van organisch materiaal in de bodem, zoals rottende wortels en bladeren, en levende organismen zoals nematoden, protozoën, rotiferen, bacteriën, schimmels. Ze voeden zich ook met de rottende resten van andere dieren. Ze kunnen in één dag tot een derde van hun eigen lichaamsgewicht verorberen.

Q. Kunnen regenwormen bevriezen?

A. Zoals alle ongewervelden vertragen hun lichaamsprocessen of hun metabolisme bij dalende temperaturen. Bij vriestemperaturen houden ze een winterslaap. Als ze bevroren zijn, sterven ze. Ze reageren op het oprukkende koudere winterweer door zich diep in te graven (tot twee meter) in de grond om de extreme kou te vermijden.

Q. Wat is de “bobbel” in het midden van de regenworm?

A. De bobbel is het clitellum, het zadelvormige gezwollen gedeelte op 1/3 van de achterkant, waarin zich de kliercellen bevinden die een slijmerig materiaal (slijm) afscheiden om de cocon te vormen waarin de wormbryo’s worden vastgehouden.

Q. Hoe kun je vaststellen of een regenworm geslachtsrijp is?

A. Als de worm een clitellum heeft, is hij geslachtsrijp.

Q. Kunnen regenwormen hun clitellum verliezen?

A. Het antwoord is ja! Tijdens perioden van droogte, wanneer de bodem opdroogt, verliezen sommige soorten regenwormen inderdaad tijdelijk alle secundaire geslachtskenmerken, zoals het clitellum. Wanneer de omstandigheden gunstig worden, komt het terug. Het clitellum kan ook verdwijnen bij het begin van ouderdom of senescentie.

Q. Hoe paren regenwormen?

A. Regenwormen zijn tweeslachtig, dat wil zeggen dat elke worm organen van beide geslachten heeft. De mannelijke gonoporen bevinden zich meestal in de eerste 12-15 segmenten, en de vrouwelijke gonoporen bevinden zich verder naar achteren, dicht bij het clitellum (het gezwollen gebied bij volwassen wormen). Een worm moet een andere worm vinden en zij paren naast elkaar met tegenover elkaar liggende gonadale openingen waarbij pakketjes sperma, spermatoforen genoemd, worden uitgewisseld. Sommige soorten blijken ook parthenogenetisch te zijn (vrouwtjes die alle vrouwtjes voortbrengen, “maagdelijke geboorte”) of kunnen in staat zijn tot zelfbevruchting.

Q. Hoe worden cocons geproduceerd?

A. Het clitellum produceert een slijmerig omhulsel en voedend materiaal, en als het omhulsel naar voren schuift, neemt het eicellen op uit de eierstokken van de regenworm en pakketjes sperma die tijdens de paring door een andere worm op de worm waren overgebracht. Als het omhulsel van de kop van de worm glijdt, worden de uiteinden verzegeld en vormt zich de cocon. Aanvankelijk is de cocon vrij zacht, maar kort nadat hij in de grond is gedeponeerd, wordt hij licht amberkleurig, leerachtig en zeer goed bestand tegen uitdroging en beschadiging.

Dendrobaena rubidus cocons (ten opzichte van een speldenkop).

De eicellen in elke cocon worden bevrucht, en de resulterende embryo’s groeien in de verzegelde eenheid, ongeveer zoals een kuiken zich ontwikkelt in een ei. Wanneer de embryo’s al het voedingsmateriaal hebben verbruikt, vullen zij de citroenvormige cocon volledig en zijn zij klaar om aan één kant uit te komen.

Q. Hoe lang doen wormen erover om uit het ei te komen?

A. Jonge wormen komen in drie weken tot vijf maanden uit hun cocon, omdat de draagtijd voor verschillende wormsoorten verschilt. Omstandigheden als temperatuur en vochtigheid van de bodem spelen hierbij een rol…als de omstandigheden niet goed zijn, wordt het uitkomen vertraagd.

Q. Hoeveel jonge wormen worden er per jaar geproduceerd?

A. Regenwormen kunnen tussen de 3 en 80 cocons per jaar produceren, afhankelijk van de soort. De dieper wonende soorten hoeven niet zoveel cocons te produceren, omdat zij veel beter beschermd zijn tegen predatie dan de aan de oppervlakte wonende soorten, die veel meer cocons produceren. Het aantal bevruchte eicellen in elke cocon varieert van één tot twintig. Dit hangt af van de soort en ook van factoren zoals de voeding van de leggende volwassen dieren en de milieuomstandigheden, waarbij de bodemvochtigheid het belangrijkst is. Meestal komen echter slechts enkele tot enkele jonge wormpjes met succes uit elke cocon tevoorschijn.

Q. Hoe lang doen regenwormen erover om volwassen te worden?

A. Wormen worden, afhankelijk van de soort, in 10 tot 55 weken volwassen.

Q. Kunnen verschillende soorten wormen paren waardoor een hybride worm ontstaat?

A. Nee, dit komt gewoonlijk niet voor; hybriden kunnen gewoonlijk alleen voorkomen tussen zeer nauw verwante soorten en hun nakomelingen zouden waarschijnlijk onvruchtbaar zijn.

Q. Hoe lang leven regenwormen?

A. De levensduur van regenwormen is afhankelijk van de soort. Diverse specialisten melden dat bepaalde soorten 4-8 jaar kunnen worden. In beschermde kweekomstandigheden (geen roofdieren, ideale omstandigheden) zijn individuen van Allolobophora longa tot 10 1/4 jaar gehouden, Eisenia foetida 4½ jaar en Lumbricus terrestris 6 jaar.

Wormen blijven groeien zodra ze geslachtsrijp zijn, maar eenmaal in dit stadium is er een veel langzamere toename in gewicht totdat het verdwijnen van het clitellum het begin van ouderdom of senescentie aangeeft. Gedurende deze periode is er een langzame afname in gewicht tot de dood van de worm.

Q. Hoe bewegen regenwormen zich?

A. Regenwormen hebben borstelharen of setae in groepen rond of onder hun lichaam. De borstelharen, die in groepjes op elk segment staan, kunnen in en uit elkaar worden bewogen om de grond of de wanden van een hol vast te pakken. Wormen verplaatsen zich door ondergrondse tunnels of bewegen zich op het bodemoppervlak door hun borstelharen als ankers te gebruiken en zich met behulp van sterke strek- en samentrekspieren naar voren of naar achteren te bewegen.

Q. Welke kenmerken worden gebruikt om regenwormen te determineren?

A. De uitwendige lichaamskenmerken die gebruikt worden bij het determineren van verschillende soorten regenwormen zijn: de segmentale positie van het clitellum op het lichaam, de lengte van het lichaam, de vorm van het lichaam (cilindrisch of afgeplat), het aantal lichaamssegmenten, het type en de positie van de lichaamsborstels of setae, de beschrijving van de tongachtige kwab, het prostomium, die boven de mond uitsteekt, het type peristomium of eerste lichaamssegment, de uitwendige positie en morfologie van de genitale aperturen of opening en het type kliergezwellen op het clitellum. De vorm en de verwantschap van verschillende inwendige organen worden ook gebruikt om sommige soorten wormen te identificeren.

Q. Welke vijanden hebben regenwormen?

A. Van slangen, vogels, mollen, padden en zelfs vossen is bekend dat ze regenwormen eten. Ook kevers, duizendpoten, bloedzuigers, naaktslakken en platwormen voeden zich met regenwormen. Sommige soorten mijten parasiteren op regenwormcocons en de clustervlieg (Pollenia rudis) parasiteert op wormen van de soort Eisenia rosea.

Q. Kunnen regenererende regenwormen zichzelf regenereren?

A. Ja, maar alleen de voorkant of de kop van de regenworm zal overleven en het geamputeerde staartgedeelte zal afsterven. Dit overblijvende voorste gedeelte moet ook lang genoeg zijn om het clitellum en ten minste 10 segmenten achter het clitellum te bevatten. Dit maakt ongeveer de helft van de lengte van de worm uit. De nieuwe achteraan gegroeide segmenten zullen iets kleiner in diameter zijn dan de oorspronkelijke segmenten en soms wat lichter van kleur.

Q. Hoe kun je de kop van een regenworm onderscheiden van de staart?

A. De kop van de worm bevindt zich altijd aan het uiteinde van de worm dat het dichtst bij het clitellum ligt en heeft enkele gedifferentieerde structuren als je die met vergroting kunt bekijken. Hoewel wormen zich zowel voorwaarts als achterwaarts kunnen bewegen, hebben ze de neiging zich meer voorwaarts te verplaatsen. Leg een worm op een ruw stuk papier en kijk in welke richting hij beweegt. Meestal steken ze bij het kruipen eerst hun “kop” uit.

Q. Hoe komen regenwormen aan hun voedsel?

A. Regenwormen hebben zeer sterke mondspieren – ze hebben geen tanden. Dauw- of nachtwormen komen ’s nachts vaak boven om afgevallen bladeren naar hun hol te trekken. Als het blad ontbindt of een beetje zacht wordt, trekken ze er kleine stukjes af om op te kauwen. Ze “slikken” ook grond in als ze zich ingraven en halen er voedingsstoffen uit.

Q. Hoe groot worden regenwormen?

A. De grootte hangt af van de soort worm, de leeftijd, het dieet en de omgevingsomstandigheden, zoals vocht, temperatuur en bodemgesteldheid. Lumbricus terrestris (Nachtkrekel, Dauwworm) is een van de grootste van Noord-Amerika en varieert in grootte van 9-30 cm met een diameter van 6-10 mm. De grootste L. terrestris die we hebben verzameld was bijna 30 cm lang (uitgestrekt), woog 11,2 g en werd verzameld in een no-till, sojaveld in Ontario in de buurt van Georgian Bay, Ontario.

De grootste tropische soorten (Glossoscolex en Megascolides) worden tot 120 cm lang en de grootste in de wereld zijn sommige Australische vormen die 300 cm lang kunnen worden. Bimastos parvus (Amerikaanse schorsworm) is vrij klein met een lengte van minder dan 2 cm.

Achter