Ratel

Ratel mechanisch apparaat dat een intermitterende draaiende beweging overbrengt of dat een as in één richting laat draaien maar niet in de tegenovergestelde. In de figuur zijn de arm A en het ratelwiel B beide scharnierend aangebracht op O. De steel van de pal P kan in de arm schuiven en wordt in zijn laagste stand gehouden door de veer S. Als de arm schommelt over de hoek α (alfa), draait de pal het wiel met tussenpozen in tegenwijzerzin; als de arm met de wijzers van de klok meedraait, rijdt de schuine zijde van de pal over de tanden en heeft geen draaiend effect op het wiel. Als de pal een halve slag wordt gedraaid zodat de schuine zijde zich aan de linkerkant bevindt, wordt door het slingeren van de arm het wiel alleen met de wijzers van de klok mee gedraaid. Omkeerratels van het beschreven type worden gebruikt op steeksleutelgrepen en zijn handig voor het vast- of losdraaien van bouten in posities waar een volledige omwenteling van een steeksleutelgreep onmogelijk is. Zij worden ook gebruikt om een intermitterende toevoerbeweging (beweging van het werkstuk) te verkrijgen op werktafels voor gereedschapsmachines; het ratelwiel is bevestigd aan de schroef die de tafel beweegt, en de arm wordt aangedreven door een slinger, waarvan de worp kan worden gevarieerd om α te veranderen.

Bij mechanismen die hun kracht ontlenen aan een opgewonden veer, zoals horloges en klokken, worden ratels gebruikt zoals die bij C in de figuur. De pal Q draait om een vaste as en rijdt over de spitse tanden wanneer de veer wordt opgewonden, maar voorkomt dat het wiel met de wijzers van de klok mee draait.

Hoewel ratels met pallen en tandwielen het meest gangbaar zijn, worden ook andere typen gebruikt. In één zo’n type werkt een oscillerend lid via een eenrichtingskoppeling om een wiel met tussenpozen te laten draaien.