Primaire celcultuur

Primaire celcultuur is de ex vivo kweek van cellen die vers zijn verkregen uit een meercellig organisme, in tegenstelling tot de kweek van geïmmortaliseerde cellijnen. In het algemeen worden primaire celculturen als representatiever voor in vivo weefsels beschouwd dan cellijnen, en dit wordt in sommige landen, zoals het VK, wettelijk erkend (Human Tissue Act 2004). Primaire cellen hebben echter voldoende substraat en voedingsstoffen nodig om te gedijen en na een bepaald aantal delingen krijgen zij een senescent fenotype, dat leidt tot onomkeerbare celcyclusstilstand. Het ontstaan van cellijnen is het gevolg van deze twee redenen. Primaire cellen kunnen spontaan worden geïmmortaliseerd (b.v. HeLa-cellen) of door genetische modificatie (b.v. HEK-cellen); op dat moment worden het cellijnen die onbeperkt kunnen worden gekweekt.

D061251

Anatomische terminologie

Omdat zij levensvatbaar moeten zijn, werden primaire celculturen pas in de jaren 2000 wijdverbreid. Deze culturen bieden verschillende voordelen ten opzichte van cellijnen, waaronder een betere weergave van de cellulaire heterogeniteit van weefsels, een getrouwer transcriptomisch en proteomisch profiel (vooral wanneer gekweekt in 3D) en realistischere functionele reacties, waaronder de respons op geneesmiddelen. Daarentegen is bekend dat geïmmortaliseerde cellijnen homogeen worden door de natuurlijke selectie van specifieke subpopulaties, genetische drift ondergaan en genetische afwijkingen verwerven. In veel gevallen zijn cellijnen verkeerd geïdentificeerd, besmet met andere cellen of geïnfecteerd met Mycoplasma, kleine intracellulaire bacteriën die tientallen jaren onopgemerkt zijn gebleven.

Wanneer gehele of gedeeltelijke weefsels ex vivo worden geïsoleerd en in stand gehouden, wordt de procedure aangeduid als primaire weefselkweek. Meer specifieke termen zijn organotypische cultuur, weefselplakken en explantaten.