Pachamama

Pachamama Museum in Argentinië

Pachamama en haar zoon-echtgenoot, Inti, worden vereerd als welwillende goden in het gebied dat bekend staat als Tawantinsuyu. Tawantinsuyu is de naam van het vroegere Inca-rijk, en het gebied strekt zich uit over het Andesgebergte in het huidige Bolivia, Ecuador, Chili, Peru, en het noorden van Argentinië. De mensen brengen gewoonlijk een toast uit om Pachamama te eren vóór bijeenkomsten en festiviteiten. In sommige streken brengen de mensen dagelijks een speciaal soort plengoffer, een zogenaamde challa. Ze morsen een kleine hoeveelheid chicha op de grond, voor de godin, en drinken dan de rest op.

Pachamama heeft een speciale vereringsdag die Martes de challa (Challa’s dinsdag) wordt genoemd. Mensen begraven voedsel, gooien snoepjes, en branden wierook om Pachamama te bedanken voor hun oogsten. In sommige gevallen assisteren de feestvierders traditionele priesters, yatiri’s genoemd in het Aymara, bij het uitvoeren van oude rituelen om geluk of de goede wil van de godin te brengen, zoals het offeren van cavia’s of het verbranden van lama foetussen (hoewel dit tegenwoordig zeldzaam is). Het feest valt samen met de christelijke feestdag van Vastenavond, die onder katholieken ook wel Carnevale of Mardi Gras wordt genoemd.

Het centrale ritueel voor Pachamama is de Challa of Pago (betaling). Het wordt gedurende de hele maand augustus uitgevoerd, en op veel plaatsen ook op de eerste vrijdag van elke maand. Andere ceremonies worden op speciale momenten uitgevoerd, zoals bij het vertrek voor een reis of bij het passeren van een apacheta. Volgens Mario Rabey en Rodolfo Merlino, Argentijnse antropologen die de Andescultuur van de jaren zeventig tot negentig bestudeerden,

“is het belangrijkste ritueel de challaco. Challaco is een vervorming van de Quechua-woorden ‘ch’allay’ en ‘ch’allakuy’, die verwijzen naar de handeling om met aandrang te sprenkelen. In de huidige taal van de campesinos van de zuidelijke Centrale Andes wordt het woord challar gebruikt in de betekenis van “het land te voeden en te drinken te geven”. De challaco omvat een complexe reeks rituele stappen die de avond tevoren in de gezinswoningen beginnen. Er wordt een speciaal voedsel gekookt, de tijtincha. De ceremonie culmineert bij een vijver of beek, waar de mensen een reeks eerbetonen aan Pachamama aanbieden, waaronder “voedsel, drank, cocabladeren en sigaren.”

Rituelen in het huishoudenEdit

Rituelen om Pachamama te eren vinden het hele jaar door plaats, maar zijn vooral overvloedig in augustus, vlak voor het zaaiseizoen. Omdat augustus de koudste maand van de winter is in de zuidelijke Andes, voelen de mensen zich kwetsbaarder voor ziekte. Augustus wordt daarom beschouwd als een “lastige maand”. In deze onheilstijd geloven de Andesbewoners dat zij op zeer goede voet met de natuur moeten staan om zichzelf en hun gewassen en vee gezond en beschermd te houden. Om dit te bereiken voeren de gezinnen reinigingsrituelen uit door planten, hout en andere voorwerpen te verbranden om de boze geesten af te schrikken, die in deze tijd overvloedig aanwezig zouden zijn. De mensen drinken ook mate (een Zuid-Amerikaanse warme drank), waarvan men denkt dat het geluk brengt.

Op de avond voor 1 augustus bereiden families zich voor om Pachamama te eren door de hele nacht te koken. De gastheer van de bijeenkomst maakt dan een gat in de grond. Als de grond er mooi uitkomt, betekent dit dat het een goed jaar zal worden; zo niet, dan zal het jaar niet overvloedig zijn. Voordat een van de gasten mag eten, moet de gastheer eerst een bord met voedsel aan Pachamama geven. Het voedsel dat was overgebleven wordt op de grond gegoten en er wordt een gebed tot Pachamama gereciteerd.

Zondagse optochtEdit

Een van de belangrijkste attracties van het Pachamama-festival is de zondagse optocht. Het organisatiecomité van het festival zoekt de oudste vrouw van de gemeenschap en kiest haar tot “Pachamama Koningin van het Jaar”. Deze verkiezing vond voor het eerst plaats in 1949. Inheemse vrouwen, in het bijzonder oudere vrouwen, worden gezien als incarnaties van de traditie en als levende symbolen van wijsheid, leven, vruchtbaarheid en voortplanting. De gekozen Pachamama-koningin wordt geëscorteerd door de gaucho’s, die op hun paarden rond het plein cirkelen en haar groeten tijdens de zondagsparade. De zondagsparade wordt beschouwd als het hoogtepunt van het festival.