Neuroscientifically Challenged

Sommige psychologische aandoeningen krijgen onevenredig veel aandacht in de populaire media in verhouding tot hoe vaak ze werkelijk voorkomen in de bevolking. Een daarvan is psychopathie, een persoonlijkheidsstoornis die wordt gekenmerkt door antisociaal gedrag, impulsiviteit, en een gebrek aan empathie. Psychopaten kunnen aan de oppervlakte charmant zijn, maar neigen naar pathologisch bedrog en onverschillige manipulatie van andere mensen. En ze hebben meer kans om gedragsproblemen te hebben of betrokken te zijn bij crimineel gedrag.

Deze beschrijving portretteert de psychopaat als een maatschappelijke parasiet, waardoor er voor zo’n individu weinig rol is weggelegd in een gemeenschap, anders dan als onderdeel van het strafrechtelijk systeem. Dit blijkt de realiteit te zijn voor veel psychopaten, die naar schatting slechts 1% van de algemene bevolking uitmaken, maar tussen de 15-25% van de opgesloten bevolking. Maar omdat ons strafrechtsysteem bedoeld is om criminelen te rehabiliteren, is er een belangrijke vraag met betrekking tot psychopaten die nog moet worden beantwoord: kan psychopathie worden behandeld? Er is geen eenduidig antwoord op deze vraag, en zelfs onder deskundigen kan men van mening verschillen.

Neurowetenschap van psychopathie

Een argument dat soms gebruikt wordt ter ondersteuning van het idee dat psychopaten niet echt behandeld kunnen worden, is dat studies hersenafwijkingen hebben gevonden bij psychopaten die in verband zouden kunnen worden gebracht met hun afwijkende gedrag. Dit argument wordt echter minder steekhoudend als we bedenken dat er neurobiologische afwijkingen zijn die kunnen worden ontdekt in de hersenen van lijders aan welke stoornis dan ook. Alleen omdat er predisponerende neurobiologische aspecten van een stoornis zijn betekent niet dat de stoornis onbehandelbaar is; als dit het geval zou zijn, zou de lijst van psychische stoornissen die we zouden kunnen behandelen aantoonbaar leeg zijn.

Studies met psychopaten hebben een aantal neurobiologische kenmerken geïdentificeerd die in verband kunnen worden gebracht met de stoornis. Zo zijn er bijvoorbeeld afwijkingen in het functioneren van het limbisch systeem waargenomen bij psychopaten. De anterieure cingulate cortex, een deel van een netwerk dat wordt geactiveerd wanneer we andere mensen pijn zien ervaren, is een limbisch gebied dat hierbij betrokken is. Bij psychopaten is de activering van het voorste cingulate gedempt als we anderen pijn zien lijden. Dit is geïnterpreteerd als deels verantwoordelijk voor het verminderde vermogen tot empathie van de psychopaat. Andere limbische structuren waarvan wordt verondersteld dat ze een rol spelen bij psychopathie zijn de amygdala, de hippocampus en het striatum.

Er zijn ook structurele abnormaliteiten in de hersenen van psychopaten. Studies hebben bijvoorbeeld aangetoond dat psychopaten een groter corpus callosum, asymmetrische hippocampi, en misvormde amygdalae hebben. De betekenis van deze structurele verschillen is echter nog niet erg duidelijk.

Effectiviteit van rehabilitatie bij psychopaten

Zoals aangegeven, betekent het feit dat gedrag gebaseerd is op neurobiologie echter niet dat het onveranderlijk is. Als dat het geval zou zijn, kunnen we het net zo goed opgeven om te proberen iets aan onszelf te veranderen. Een belangrijkere vraag is of het onderzoek suggereert dat psychopathisch gedrag minder wordt met rehabilitatie.

Helaas is er geen eenduidig antwoord op die vraag. Sommigen melden wel dat behandeling heilzaam kan zijn. Zo vonden studies van Caldwell e.a. (2006) en Skeem e.a. (2002) beide verbeteringen bij psychopaten met behandeling (gemeten naar waarschijnlijkheid van recidive). Andere onderzoeken hebben echter minder optimistische resultaten opgeleverd, variërend van weinig verbetering in psychopathie met behandeling tot behandeling die psychopathisch gedrag juist lijkt te verergeren. Alle studies over de behandeling van psychopathie hebben echter beperkingen, en er is geen goed gecontroleerd experiment waar we naar kunnen wijzen en zeker van kunnen zijn dat het ons vertelt of psychopathie behandelbaar is.

Invloed op veroordeling

Een van de redenen waarom het belangrijk is om te weten of psychopaten kunnen worden gerehabiliteerd is dat deze informatie waarschijnlijk een aanzienlijke invloed zou hebben op veroordeling, voorwaardelijke invrijheidsstelling, enzovoort. Een onderzoek dat een paar jaar geleden werd gepubliceerd, toonde aan dat het eenvoudig geven van informatie over de biologie van psychopathie aan een rechter kon leiden tot een vermindering van de strafmaat voor een gediagnosticeerde psychopaat (in vergelijking met een rechter die die informatie niet kreeg), ook al gaf de informatie niet aan dat psychopathie behandelbaar was (in feite impliceerde het het tegendeel). Echter, met of zonder informatie over de bijbehorende biologie, kan een diagnose van psychopathie nog steeds een straf met jaren verlengen, omdat rechters de veroordeelde eerder als een voortdurend gevaar voor de samenleving zullen beschouwen.

Met betrouwbare gegevens over de behandeling zouden we misschien bewijs kunnen leveren voor die langere straffen of een rechtvaardiging kunnen geven voor strafvermindering als er een goede behandeling zou zijn (afhankelijk van wat de gegevens aangeven). Op dit moment zijn de gegevens die we hebben over de rehabilitatie van psychopathie echter enigszins verward, met sommige studies die aangeven dat het mogelijk is en andere studies die suggereren dat behandeling de zaken juist erger zou kunnen maken. Totdat we een meer definitief antwoord hebben, moeten we aarzelen om aan te nemen dat psychopathie onbehandelbaar is; tegelijkertijd moeten we gecontroleerde experimenten onderzoeken die ons in staat stellen een beter begrip te krijgen van de reactie van de psychopaat op rehabilitatie.