–

Familie is het belangrijkste aspect van het leven van de Ethiopiërs. Het vormt de basis van de ondersteunende netwerken van mensen, waarbij familieleden vaak wederzijds op elkaar zijn aangewezen om alledaagse uitdagingen het hoofd te bieden (zie Collectief leven en gemeenschapszin in Kernbegrippen). Het belang van familiebanden betekent dat veel Ethiopiërs een sterke verplichting voelen om verwanten te steunen die naar westerse maatstaven misschien ‘verre’ verwant zijn. Een Ethiopiër die in een Engelstalig westers land woont, kan bijvoorbeeld geld sturen naar uitgebreide familieleden in het buitenland verkiezen boven het opbouwen van zijn eigen spaargeld. In sommige gevallen kunnen hele gemeenschappen (direct of indirect) afhankelijk zijn van de voorzieningen van een immigrant die in het buitenland woont.

Huishoudelijke structuur

De basisstructuur van het huishouden is van oudsher groot, multigenerationeel en patrilokaal. Het is gebruikelijk dat de vrouw bij het huwelijk intrekt bij de familie van haar man. Daarom bestaat het gemiddelde Ethiopische huishouden gewoonlijk uit drie generaties: (1) het oudste echtpaar, (2) hun zonen, zoons echtgenotes en eventuele ongetrouwde dochters, en (3) de kleinkinderen van hun getrouwde zonen. Veel mensen leven echter in kerngezinnen in steden of in andere landen. Zonen worden vaak aangemoedigd om hun eigen land te zoeken en in stedelijke gebieden streven zij er gewoonlijk naar om met hun vrouw uit het ouderlijk huis te verhuizen. De middelen worden echter nog steeds onder de familieleden verdeeld, zelfs wanneer de kinderen uit huis gaan.

Ethiopiërs krijgen meestal meerdere kinderen. In stedelijke gebieden is het minimum meestal vier of meer, en op het platteland kan het aantal veel hoger zijn. Gezien de grote bevolking en het gebrek aan middelen heeft de regering zich echter veel moeite getroost om gezinsplanning te bevorderen. Het gebruik van voorbehoedsmiddelen onder getrouwde vrouwen is aanzienlijk toegenomen van 6% in 2000 tot 27% in 2012.1 In 2016 werd geschat dat de meeste vrouwen hun eerste kind rond hun twintigste kregen.2

Huishoudensdynamiek

Huishoudensdynamiek kan aanzienlijk verschillen tussen de verschillende etniciteiten, regio’s en religies van Ethiopië. Voorts kunnen de opvattingen over volwassenheid en/of het bereiken van de leeftijd van kinderen verschillen naar gelang van de etniciteit en het geslacht. Hoewel de wettelijke leeftijd voor toestemming en volwassenheid bijvoorbeeld 18 jaar is, kunnen ideeën over volwassenheid variëren in plattelandsgebieden waar ook rekening wordt gehouden met opvallende gebeurtenissen in de levenscyclus, zoals besnijdenis of huwelijk.3

De regels van een familie zijn erg belangrijk en worden geacht te worden nageleefd. In alle sectoren van de Ethiopische samenleving worden ouders en ouderen zeer gerespecteerd. Daarom wordt van een kind verwacht dat het zijn ouders nooit tegenspreekt. Als een kind ongehoorzaam is, is lijfstraf een gebruikelijke vorm van discipline in Ethiopië. De meeste beslissingen van individuen worden ook op volwassen leeftijd nog beïnvloed door hun ouders, vooral die van vrouwen. Op het platteland hebben ouders nog meer gezag. Oudere familieleden verwachten tot op hoge leeftijd door hun kinderen en kleinkinderen te worden verzorgd.

Gelijke rollen

Gelijke rollen zijn duidelijk gedefinieerd in Ethiopië. Mannen hebben het meeste gezag, terwijl vrouwen over het algemeen worden beschouwd als ondergeschikt aan hun echtgenoten en vaders. Bij afwezigheid van een vader bijvoorbeeld, zal de oudste zoon gewoonlijk de rol van gezinshoofd op zich nemen en meer beslissingsbevoegdheid hebben dan zijn moeder. Bovendien is alles onderhevig aan verschillen tussen de verschillende etnische groepen. Zo hebben meisjes over het algemeen meer sociale macht bij de Surma.4

Van mannen wordt over het algemeen verwacht dat zij sombere, moedige, respectvolle en financieel stabiele personen zijn.5 Ondertussen wordt het culturele ideaal van een vrouw gekarakteriseerd als een maagdelijk en mooi meisje. Vrouwelijke seksuele bescheidenheid wordt als bijzonder belangrijk beschouwd. Deze culturele ideeën over mannelijkheid en vrouwelijkheid hebben de neiging de deelname van mannen en vrouwen aan veel activiteiten in Ethiopië te dicteren. Dit is het duidelijkst te zien aan de rolverdeling tussen mannen en vrouwen bij het koken of het koken. Arbeidstaken (zoals landbouw) worden bijvoorbeeld vaak als ongeschikt voor vrouwen beschouwd. Er wordt verwacht dat alleen mannen dieren doden, terwijl vrouwen moeten koken en het voedsel bereiden. Mannen worden over het algemeen niet geacht een voet in de keuken te zetten of bij te dragen aan huishoudelijke taken.

Het is belangrijk op te merken dat van Ethiopische vrouwen wordt verwacht dat zij zeer harde werkers en capabele mensen zijn.6 De scheiding in de rolverdeling tussen mannen en vrouwen benadrukt de complementaire verhoudingen op het gebied van arbeid. Terwijl mannen over het algemeen de voornaamste inkomensverdieners zijn, wordt van hun vrouwen verwacht dat zij thuis evenveel werk verzetten. Sommigen beweren dat, terwijl jongens de zwaarste (fysieke) huishoudelijke taken krijgen, meisjes de meer tijdrovende taken hebben. Het bereiden van voedsel kan bijvoorbeeld uren in beslag nemen. Dit verschil betekent dat sommige vrouwen of meisjes minder tijd hebben om naar school te gaan of zich op hun carrière te concentreren, tenzij het gezin een bediende heeft.

Sommige jongere of meer liberale koppels zullen de huishoudelijke taken meer verdelen. Ethiopische vrouwen worden echter vaak beoordeeld op hun huishoudelijke capaciteiten. Een ‘nette’ dame moet bijvoorbeeld weten hoe ze een kip in 12 precieze stukken moet snijden. Deze rollen worden al op jonge leeftijd aangeleerd: kinderen leren op school het verschil tussen specifieke mannelijke en vrouwelijke taken kennen. In sommige conservatieve gezinnen kunnen vrouwen worden berispt als zij het huishoudelijke werk niet afmaken. Bovendien kunnen veel mannen het sociaal gênant vinden om gezien te worden als iemand die het werk van de vrouw doet. Een jongen die geen zusters heeft, kan het bijvoorbeeld beschamend vinden dat hij zijn moeder in de keuken moet helpen.

In stedelijke gebieden zijn vrouwen over het algemeen goed opgeleid en hebben ze werk. Op de werkplek en in de openbare sfeer wordt echter vaak meer waarde gehecht aan de mening van mannen. Hoewel vrouwen dus officieel toegang hebben tot processen om discriminatie aan te klagen, maken zij zelden gebruik van dat recht op grond van maatschappelijke normen. Om een aantal culturele en sociale redenen hebben vrouwen in Ethiopië over het algemeen ook minder toegang tot onderwijs en land.

Huwelijk en daten

Casual dating is niet gebruikelijk in Ethiopië. Over het algemeen ontmoet men een partner met het oog op een huwelijk. Het huwelijk blijft een van de belangrijkste gebeurtenissen in iemands leven, omdat het de samensmelting van twee families vertegenwoordigt wanneer de vrouw bij haar man intrekt. Het betekent ook de volwassenheid van een paar en de volledige overgang naar sociale volwassenheid.

Ethiopische mannen en vrouwen hebben over het algemeen inspraak in wie hun toekomstige partner zal zijn. Het is echter van groot belang dat de ouders van de bruid en de bruidegom elkaars familie goedkeuren alvorens te trouwen. In sommige gevallen kan het huwelijk worden gearrangeerd door twee families die nader tot elkaar willen komen. Interreligieuze huwelijken tussen leden van verschillende godsdiensten zijn over het algemeen zeldzaam. Interetnische huwelijken komen echter relatief vaak voor.

De meeste mensen die in Ethiopië wonen, houden zich aan de traditionele methoden om een partner te vinden. Over het algemeen zal een groep oudsten (shimagile) namens de familie van de bruidegom de familie van de bruid bezoeken en het verlovingsvoorstel doen. Meestal is dit een priester, een wederzijdse vriend van beide families, en iemand van hoge status binnen de gemeenschap. Als alles goed gaat, wordt de bruidsschat (tilosh) geregeld. Ouders kunnen hun jonge dochters aan andere families beloven voor toekomstige huwelijken. Deze gebruiken kunnen echter per etniciteit sterk verschillen.

Er is een culturele verwachting dat mannen financieel voor hun vrouw zullen zorgen. Daarom wachten zij gewoonlijk met trouwen tot zij klaar zijn met school, een baan hebben en een echtpaar voldoende kunnen onderhouden. Anderzijds vermindert de begeerlijkheid en de kans op een huwelijk van een ongehuwde vrouw naarmate zij ouder wordt; mensen zullen waarschijnlijk steeds wantrouwiger worden ten aanzien van de kuisheid van een ongehuwde vrouw. Er rust een sterk stigma op seks voor het huwelijk, vooral bij vrouwen. Daarom wordt het zelden toegegeven als het voorkomt.

De wettelijke huwelijksleeftijd in Ethiopië is 18 jaar voor zowel meisjes als jongens, maar deze wetten worden niet altijd gehandhaafd. Het aantal kindhuwelijken is de afgelopen decennia aanzienlijk gedaald. Volgens een schatting van UNICEF uit 2017 wordt echter 40% van de meisjes voor hun 18e uitgehuwelijkt.7 Dergelijke huwelijken komen over het algemeen voor onder de meer economisch verarmde gemeenschappen.

Scheidingen komen voor, hoewel niet regelmatig, en de gebruiken eromheen verschillen. In sommige gevallen is het gescheiden vrouwen bijvoorbeeld cultureel verboden om te trouwen met een andere man uit dezelfde familie of hetzelfde dorp als haar ex-man. In sommige gemeenschappen in Ethiopië kan het weduwenerfrecht worden toegepast, waarbij een vrouw door haar zwager wordt verzorgd indien haar echtgenoot overlijdt. In het algemeen kunnen alleenstaande vrouwen, weduwen en gescheiden moeders het voorwerp worden van roddels in de gemeenschap. Zij kunnen worden gezien als een last voor hun familie en een bron van economische kwetsbaarheid. Het komt steeds vaker voor dat alleenstaande vrouwen, zoals weduwen of gescheiden moeders, landbouw bedrijven om in hun levensonderhoud te voorzien.

1 Central Intelligence Agency, 2018

2 Central Intelligence Agency, 2018

3 Abebe, 2008

4 Abebe, 2008

5 Crivello & van der Gaag, 2016

6 Crivello & van der Gaag, 2016

7 Girls Not Brides, 2018