Mysterie van déjà vu verklaard – zo controleren we ons geheugen

Door Jessica Hamzelou

Heb je het gevoel dat je dit al eerder hebt gelezen? De meesten van ons hebben de griezelige vertrouwdheid van déjà vu’s ervaren, en nu hebben de eerste hersenscans van dit fenomeen onthuld waarom – het is een teken van onze hersenen die hun geheugen controleren.

Déjà vu’s werden verondersteld te worden veroorzaakt door de hersenen die valse herinneringen maken, maar onderzoek door Akira O’Connor aan de Universiteit van St Andrews, VK, en zijn team suggereert nu dat dit verkeerd is. Hoe déjà vu’s precies werken is lang een mysterie geweest, deels omdat het vluchtige en onvoorspelbare karakter het moeilijk te bestuderen maakt. Om dit te omzeilen, ontwikkelden O’Connor en zijn collega’s een manier om de sensatie van déjà vu in het lab op te wekken.

Maak je geheugen meester

De waarheid over het geheugen is veel uitgebreider dan we tot nu toe dachten. Hier is uw gids over hoe het echt werkt

De techniek van het team maakt gebruik van een standaardmethode om valse herinneringen op te wekken. Het houdt in dat een persoon een lijst van gerelateerde woorden – zoals bed, kussen, nacht, droom – maar niet het sleutelwoord dat hen verbindt, in dit geval, slaap. Wanneer de persoon later wordt ondervraagd over de woorden die ze hebben gehoord, zijn ze geneigd te geloven dat ze ook “slaap” hebben gehoord – een valse herinnering.

Om het gevoel van déjà vu te creëren, vroeg O’ Connor’s team eerst aan mensen of ze woorden hadden gehoord die begonnen met de letter “s”. De vrijwilligers antwoordden dat ze dat niet hadden gehoord. Dit betekende dat toen hen later werd gevraagd of ze het woord slaap hadden gehoord, ze zich konden herinneren dat ze dat niet hadden gehoord, maar tegelijkertijd voelde het woord vertrouwd aan. “Ze melden dat ze deze vreemde ervaring van déjà vu hadden,” zegt O’Connor.

Brain conflict

Zijn team gebruikte fMRI om de hersenen van 21 vrijwilligers te scannen terwijl ze deze getriggerde déjà vu ervoeren. We zouden verwachten dat gebieden van de hersenen die betrokken zijn bij herinneringen, zoals de hippocampus, actief zouden zijn tijdens dit fenomeen, maar dit was niet het geval. Het team van O’Connor ontdekte dat in plaats daarvan de frontale gebieden van de hersenen, die betrokken zijn bij het nemen van beslissingen, actief waren.

O’Connor presenteerde deze bevindingen vorige maand op de Internationale Conferentie over Geheugen in Boedapest, Hongarije. Hij denkt dat de frontale gebieden van de hersenen waarschijnlijk onze herinneringen controleren en signalen sturen als er een soort geheugenfout is – een conflict tussen wat we werkelijk hebben meegemaakt en wat we denken te hebben meegemaakt.

“Het suggereert dat er tijdens een déjà vu een soort conflictoplossing in de hersenen plaatsvindt,” zegt Stefan Köhler van de University of Western Ontario in Canada.

Een gezond hoofd

Als deze bevindingen worden bevestigd, suggereren ze dat déjà vu’s een teken zijn dat het geheugencontrolesysteem van je hersenen goed werkt, en dat je minder kans hebt om gebeurtenissen verkeerd te onthouden.

Dit zou passen bij wat we al weten over de effecten van leeftijd op het geheugen – déjà vu’s komen vaker voor bij jongere mensen en nemen af op oudere leeftijd, als het geheugen verslechtert. “Het kan zijn dat het algemene controlesysteem afneemt, dat je minder snel geheugenfouten opmerkt,” zegt O’Connor.

Christopher Moulin van de Pierre Mendès-France University in Grenoble zegt dat de bevindingen niet veel goeds voorspellen voor mensen die helemaal geen déjà vu’s ervaren. “Zonder onaardig te zijn, denken ze niet na over hun geheugensystemen,” zegt hij.

Maar mensen die geen déjà vu’s ervaren, hebben misschien in de eerste plaats gewoon betere geheugensystemen, zegt O’Connor. Als ze geen geheugenfouten maken, is er geen trigger voor déjà vu’s, zegt hij.

We weten nog steeds niet of déjà vu’s gunstig zijn, zegt Köhler. “Het zou kunnen dat déjà vu-ervaringen mensen voorzichtig maken, omdat ze hun geheugen misschien minder vertrouwen,” zegt hij. “Maar daar hebben we nog geen bewijs voor.”

Meer over deze onderwerpen:

• hersenen
• neurologie
• geheugen