Moet je menstruatie zo erg zijn?

De rozen waren een geschenk van een dankbare patiënte aan Dr. Béla Schick in de zomer van 1919. Toen de bloemen arriveerden, vroeg de dokter zijn dienstmeisje om ze in water te zetten. Ze aarzelde, maar nam ze op zijn aandringen. De volgende dag waren de bloemen verwelkt. Het dienstmeisje gaf toe dat ze ze niet had mogen aanraken omdat ze ongesteld was, en tijdens die dagen van de maand konden haar aanrakingen dodelijk zijn.

Geïntrigeerd begon Dr. Schick – een gerenommeerd arts in Wenen – onderzoek te doen naar het mysterieuze dodelijke gif. In 1920 publiceerde hij de resultaten van een experiment waarbij hij vrouwen vroeg op verschillende tijdstippen van de maand bloesems vast te houden. “De huid van menstruerende vrouwen scheidde inderdaad stoffen af die de dood van bloemen bespoedigen,” rapporteerde hij plechtig. De publieke en medische overlevering uit die tijd beweerde dat de aanraking van een menstruerende vrouw niet alleen planten kon doen verwelken, maar ook wijn zuur kon maken en deeg kon doen rijzen.

Dit denkbeeldige gevaar kreeg zelfs een naam – menotoxine – en artsen discussieerden nog tot in de jaren 1970 over het bestaan ervan. In 1977 vroeg een groep onderzoekers zich in The Lancet af of het ongrijpbare menotoxine in feite gerelateerd was aan prostaglandinen, hormoonachtige chemische boodschappers die door het lichaam worden geproduceerd en die verhoogd kunnen zijn tijdens de menstruatie van een vrouw. Ze waren iets op het spoor, maar niet op de manier die ze dachten. Onderzoek in de late jaren ’70 en de jaren ’80 wees uit dat prostaglandinen samentrekkingen van de baarmoeder en menstruatiepijn konden veroorzaken. Nog belangrijker was dat onderzoek uitwees dat niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen, of NSAID’s, prostaglandinen blokkeerden en verlichting boden.

Ongeveer driekwart van alle vrouwen zou een of andere vorm van menstruatiepijn ervaren. Onder jonge vrouwen is het de belangrijkste oorzaak van tijdverlies van school of werk. “Als je vrouwen en mannen vergelijkt in termen van hun vermogen om de maatschappij te beïnvloeden, hoeveel ongerealiseerd potentieel gaat er dan verloren bij vrouwen omdat ze te maken hebben met onvoldoende behandelde pijn?” vraagt ob-gyn Frank Tu, M.D., van NorthShore University HealthSystem in Chicago.

Eerdere behandeling zou van vitaal belang kunnen zijn. Recente studies hebben mogelijke verbanden gevonden tussen de ernst van menstruatiekrampen in het jonge leven en het risico op het ontwikkelen van chronische pijn in latere jaren. Ernstige krampen maken cellen in het centrale zenuwstelsel gevoeliger, zegt Pamela Stratton, M.D., die endometriose bestudeert, een aandoening die kan leiden tot pijnlijke menstruaties, aan het National Institutes of Health. “We hebben ontdekt dat vrouwen met endometriose gevoeliger zijn voor pijn en gevoeliger blijven,” zegt ze.

Toch is het typisch voor een vrouw om vijf tot acht jaar te gaan zonder een endometriose-diagnose, zegt Dr. Stratton, en tegen die tijd is de behandeling misschien niet zo effectief. “Ze accepteren de pijn als onderdeel van hun menstruatie,” zegt ze. “Vrouwen krijgen soms van hun artsen te horen dat het allemaal in hun hoofd zit of dat het normaal is.” Maar liefst 30 procent van alle gynaecologische patiënten heeft last van ernstige, terugkerende menstruatiepijn, zo blijkt uit een onderzoek dat in augustus werd gepubliceerd. En wanneer de symptomen worden behandeld, is het standaardadvies in drie decennia weinig veranderd. Het is een van de meest significante gezondheidsproblemen waarvoor er bijna geen publieke discussie en weinig onderzoek is.

NSAID’s – waaronder OTC-geneesmiddelen zoals ibuprofen, naproxen en aspirine, evenals voorgeschreven medicijnen zoals Celebrex – waren een doorbraak in de behandeling. Daarna maakte een groot deel van de medische wetenschap een overwinningsrondje en verklaarde het probleem als overwonnen. Als je op zoek gaat naar onderzoek naar menstruatiepijn, zoals Dr. Tu onlangs deed, “leek het rond het midden en het eind van de jaren ’80 stil te worden,” zegt hij. “Mensen waren niet meer geïnteresseerd.” Dat betekent dat we geen significante vooruitgang hebben gehad sinds Duran Duran “Notorious” uitbracht.”

Toen Richard Legro, M.D., van Penn State College of Medicine een subsidie aanvroeg om primaire dysmenorroe te bestuderen – menstruatiepijn die niet gebonden is aan een andere oorzaak – bekeek hij alle lopende projecten die werden gesteund door de National Institutes of Health. “Er is er niet één die een behandeling ontwikkelt of test om pijnlijke menstruatie te verbeteren,” zegt hij. Om eerlijk te zijn wordt met belastinggeld wel onderzoek gesteund naar endometriose en een verwante aandoening, adenomyosis. Er wordt veel moeite gedaan voor basislaboratoriumonderzoek naar chronische pijn – maar onderzoek dat deze zomer werd gepubliceerd in Nature Neuroscience meldde dat experimenten overwegend worden uitgevoerd op mannelijke knaagdieren en dat mannelijke en vrouwelijke muizen pijn mogelijk anders ervaren op een biologisch niveau.

Zonder nieuw onderzoek naar waarom menstruatiepijn bij zoveel vrouwen aanhoudt ondanks NSAID’s, aarzelen geneesmiddelenfabrikanten om te investeren in de ontwikkeling van een behandeling, zegt John LaMattina, een voormalig hoofd van onderzoek en ontwikkeling bij Pfizer. In een rapport uit 2011 van PhRMA, een farmaceutische industriegroep, worden 851 producten genoemd die in ontwikkeling zijn voor aandoeningen die meestal vrouwen treffen. Slechts drie richten zich op endometriose, en geen enkel specifiek op krampen.

Het lijkt misschien een seksistische samenzwering, maar er zijn veel redenen waarom wetenschappers niet zo enthousiast zijn over menstruatie. In de onderzoekswereld, Fatal Scary Problems trekken subsidiegeld en lanceren carrières. Niemand is ooit gestorven aan krampen. “Je gaat geen grote dollars of prestige krijgen voor onderzoek naar menstruatiepijn,” zegt Jennifer Bump, M.D., van Baylor College of Medicine, in Houston.

Verder belemmert vooruitgang, er is geen publieke verontwaardiging. Mannen – en vrouwen met een gemakkelijkere menstruatie – vinden het misschien moeilijk om zich in te leven. Menstruatie blijft een cultureel ongemakkelijk onderwerp, in de schaduw gedreven. “Door de geschiedenis heen werden vrouwen gemeden of opgesloten in hun hutje als ze ongesteld waren,” zegt Dr. Bump. “Er heerst een idee dat het een vloek is en dat het op de een of andere manier beschamend is. PMS is een onderwerp dat beladen is met stereotypen en spot – getuige Donald Trump versus Megyn Kelly. Vrouwen zelf kunnen moeite hebben met openhartige gesprekken over menstruatiepijn. Dr. Bump: “Ik heb nog steeds patiënten die er, om allerlei verschillende redenen, niet over willen praten.”

Ze zocht de ene arts na de andere. “Het enige wat ze zeiden was: ‘Als je erge krampen hebt, gebruik dan anticonceptie’.” Ze probeerde de pil, maar de bijwerkingen bevielen haar niet. Daarna, zegt ze, “zeiden ze gewoon dat ze ermee moesten leren leven – neem een verwarmingskussen, blijf gehydrateerd. Na een tijdje begon ik er niet meer over. Ik was niet van plan dezelfde vraag een miljoen keer te stellen.”

Toen praatte ze er helemaal niet meer over. “Je gaat niet zeggen: ‘Ik voel me niet goed vandaag omdat ik ongesteld ben.’ Ik bedoel, mensen blozen, ze kijken weg. Tenzij je een vrouw bent met deze zelfde ervaring, wil niemand erover horen.”

Stephenie Combs, 28, van Houston, leefde met soortgelijke frustraties. De krampen in haar vroege tienerjaren waren draaglijk, zegt ze, maar “toen ik eenmaal 25 was, gebeurde er echt iets met mijn hormonen. Ik had het gevoel dat mijn eigen lichaam me haatte.” Ze nam een heet bad en ging dan op de bank zitten met een glas wijn in haar hand. Ze probeerde twee dokters, die haar allebei vertelden dat pijn normaal was. “Ze zeiden: ‘Heeft niet elke vrouw kramp?’ Ik slikte naproxen als snoepjes en dacht: dit kan niet goed voor me zijn.”

Veel vrouwen worden inderdaad beter van NSAID’s. Uit een onderzoek dat deze zomer door de Cochrane-onderzoeksgroep werd gepubliceerd, bleek dat vrouwen die 20 soorten NSAID’s gebruikten, ongeveer twee keer zoveel kans hadden om verlichting te krijgen in vergelijking met vrouwen die een placebo gebruikten. Maar volgens de Food and Drug Administration kunnen NSAID’s leiden tot maagpijn, diarree, een verhoogd risico op een hartaanval en op de lange termijn tot nierproblemen. En voor maar liefst de helft van de vrouwen met ernstige pijn, merkte het Cochrane-rapport op, helpen NSAID’s helemaal niet.

Dat betekent echter niet dat je vast zit. Lyubov Fetsenets, een 27-jarige schoolverpleegster die buiten Chicago woont, had krampen die uitstraalden tot in haar bovenbenen. Ze had zelfs moeite met lopen en meldde zich vaak ziek. “Ik ging naar een heel prestigieuze dokter, en hij zei me dat ik gewoon een paar ibuprofen moest nemen voordat het begon,” zegt ze. Het werkte niet.

Ze belandde in het kantoor van Dr. Tu in NorthShore nadat haar was verteld dat hij een expert was in gynaecologische pijn. Hij besteedde bijna twee uur aan het bespreken van haar problemen. Uiteindelijk adviseerde hij haar om de eerste dagen van haar menstruatie een spierverslapper op recept te nemen – een toepassing die niet is onderzocht of door de FDA is goedgekeurd, maar veel anekdotisch succes heeft gehad, zegt hij.

De pijn is niet weg, maar het verstoort haar leven niet zo veel. En ze was blij dat ze niet opgaf hulp te zoeken. “Blijf zoeken naar een arts,” zegt ze, “totdat je iemand vindt die echt de tijd neemt om naar je te luisteren.”

Kathryn Jones vond haar oplossing op onconventionele wijze: een meidenuitstapje naar een massagetherapeut die opmerkte dat haar onderste wervel was vergroeid. Dit zorgde ervoor dat ze tijdens het lopen één kant bevoordeelde, waardoor de spieren in haar heupen uit balans raakten. Eén kant zat bijna op slot in een constante kramp, die erger werd tijdens haar menstruatie. Een fysiotherapeut hielp haar om de verkrampte spieren in haar bekken, heupen en bilspieren te ontspannen en ze weer in balans te brengen door middel van versterkende oefeningen, waardoor haar menstruatiepijn aanzienlijk afnam. “Ik voel me nog steeds ongemakkelijk, maar ik ben niet opgerold in een bal,” zegt ze.

Stephenie Combs kreeg verlichting door haar anticonceptie te veranderen in een progestageen-afgevend spiraaltje, dat haar menstruatie verlichtte zonder drastisch extra hormonen in de rest van haar lichaam toe te voegen. “Het veranderde alles enorm,” zegt Combs. Dr. Bump vindt dat het hormonale spiraaltje voor veel vrouwen een onderbenutte spelbreker is. Het zal echter niet iedereen helpen. In zeldzame gevallen kunnen de krampen verergeren door een hormonaal spiraaltje, hoewel het effect na een paar maanden meestal afneemt.

Niets zal menstruatiepijn echt genezen totdat we begrijpen waar het vandaan komt. Krampen beginnen en eindigen niet alleen met prostaglandinen. Ze zorgen ervoor dat de baarmoeder samentrekt, en die samentrekkingen helpen de binnenbekleding te vervellen. Maar ditzelfde proces vindt plaats bij iedereen die menstrueert. “Dus waarom ervaart de ene vrouw het als pijnlijk en de andere niet? We weten het gewoon niet,” zegt Laura Payne, PhD, van de David Geffen School of Medicine aan de UCLA. “Het zijn niet alleen de weeën. Er is een interactie gaande, en we weten niet precies wat het is.”

Om verder te komen, moet de culturele afkeer van een eerlijke en serieuze discussie stoppen, zegt Payne. “Er zijn taboes geweest over het praten over menstruatie en het echt op de voorgrond brengen als een kwestie waar vrouwen mee te maken hebben,” zegt ze. “Het is niet het soort ding waar mensen aan denken als een echt probleem.”

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd als “Does Your Period Have to be This Bad?” in het november 2015 nummer van Cosmopolitan, nu in de kiosken. Klik hier om u te abonneren op de digitale editie!