Lotharingen

Kathedraal Saint-Etienne in Metz, hoofdstad van Lotharingen

De grenzen van Lotharingen zijn in zijn lange geschiedenis vaak veranderd. De ligging van Lotharingen heeft ertoe geleid dat het als kruispunt van vier naties van strategisch belang was. Dit, samen met de politieke allianties, huwelijksverbonden en de mogelijkheid van heersers door de eeuwen heen om partij te kiezen tussen Oost en West, gaf het een enorm machtige en belangrijke rol in het transformeren van de hele Europese geschiedenis. Haar heersers huwden met koninklijke families in heel Europa, speelden koningmaker, en plaatsten heersers op de tronen van onder andere het Heilige Roomse Rijk en Oostenrijk-Hongarije.

In 840 stierf Karel de Grote’s zoon Lodewijk de Vrome. Het Karolingische Rijk werd bij het Verdrag van Verdun van 843 verdeeld onder de drie zonen van Lodewijk. Het middelste rijk, bekend als Midden-Franken, ging naar Lotharius I. Het reikte van Frisia in Noord-Duitsland via de Lage Landen, Oost-Frankrijk, Bourgondië, de Provence, Noord-Italië, tot aan Rome. Na de dood van Lotharius I werd Midden-Franken bij het Verdrag van Prüm in 855 in drieën verdeeld, waarbij het noordelijke derde deel Lotharingen werd genoemd en aan Lotharius II toebehoorde. Omdat Lotharingen ingeklemd lag tussen Oost- en West-Frankenland, identificeerden de heersers het vanaf 870 als een hertogdom, waardoor het hertogdom zich kon aansluiten bij de oostelijke of westelijke Karolingische koninkrijken om te overleven en zijn onafhankelijkheid te behouden. Het was dus in naam een hertogdom, maar opereerde als een onafhankelijk koninkrijk.

In 870 sloot Lotharingen een bondgenootschap met Oost-Franken, terwijl het een autonoom hertogdom bleef. In 962, toen Otto I, keizer van het Heilige Roomse Rijk, het Rijk herstelde (restauratio imperii), werd Lotharingen aangewezen als het autonome hertogdom Lotharingen binnen het Heilige Roomse Rijk. Het behield dit statuut tot 1766, waarna het via afgeleide aristocratische huisallianties door het Koninkrijk Frankrijk werd geannexeerd op grond van het erfrecht.

De opvolging binnen deze huizen, in combinatie met andere historische gebeurtenissen, zou later de status van Lotharingen als eigen hertogdom hebben hersteld, maar er ontstond een vacuüm in het leiderschap. De hertog Francois Stephen de Lorraine (Frans I, keizer van het Heilige Roomse Rijk) nam de troon van het Heilige Roomse Rijk over, en zijn broer prins Karel Alexander van Lotharingen werd gouverneur van de Oostenrijkse Nederlanden. Om politieke redenen besloot hij de erfgenamen te verbergen die niet waren geboren uit zijn eerste vrouw, aartshertogin Maria Anna van Oostenrijk, die was overleden toen hij aantrad.

Het vacuüm in het leiderschap, de Franse Revolutie, en de politieke resultaten en veranderingen die voortvloeiden uit de vele nationalistische oorlogen die volgden in de volgende 130 jaar, leidden er uiteindelijk toe dat Lotharingen een permanent onderdeel werd van de moderne Republiek Frankrijk. Als gevolg van oorlogen kwam het verschillende keren onder controle van Duitsland toen de grens tussen de naties verschoof. Hoewel er in de 21e eeuw nog Lotharingse separatisten bestaan, is hun politieke macht en invloed te verwaarlozen. Het Lotharingse separatisme is meer gericht op het behoud van de culturele identiteit dan op het streven naar echte politieke onafhankelijkheid.

Met verlicht leiderschap en op een kruispunt van Franse en Duitse culturen, beleefde Lotharingen een enorme economische, artistieke en culturele bloei tijdens de 12e en 13e eeuw onder de Hohenstaufen keizers. Net als in de rest van Europa kwam er in Lotharingen in de 14e eeuw een einde aan deze welvaart door een reeks strenge winters, slechte oogsten en de Zwarte Dood. Tijdens de Renaissance keerde een bloeiende welvaart terug in Lotharingen tot aan de Dertigjarige Oorlog.

Frankrijk annexeerde Lotharingen in 1766 en behield de controle in het begin van de 21e eeuw. Door de ligging van de regio is de bevolking gemengd. Het noorden is grotendeels Duits en spreekt Lotharingens-Frankisch en andere Duitse dialecten. Een sterk gecentraliseerd nationalisme was nog maar net begonnen met het vervangen van het feodalistische systeem dat de meertalige grenzen had gevormd, en opstanden tegen de Franse bezetting beïnvloedden veel van de vroege identiteit van het gebied. In 1871 heroverde het Duitse Keizerrijk een deel van Lotharingen (Bezirk Lothringen, dat overeenkomt met het huidige departement Moselle). Het departement maakte deel uit van de nieuwe keizerlijke Duitse staat Elzas-Lotharingen. In Frankrijk ontwikkelde zich de revanchistische beweging om dit gebied terug te winnen.

De keizerlijk Duitse administratie ontmoedigde sterk de Franse taal en cultuur ten gunste van het Hoogduits, dat de bestuurstaal (Geschäftssprache) werd. Zij eiste het gebruik van het Duits op scholen in gebieden die zij als Duitstalig beschouwde of aanwees, een vaak arbitraire categorisering. Het Frans mocht alleen gebruikt blijven worden in het lager en middelbaar onderwijs in gemeenten die zonder meer als Franstalig werden beschouwd, zoals Château-Salins en het omliggende arrondissement, en in het plaatselijke bestuur.

Maar na 1877 werd het hoger onderwijs, met inbegrip van de door de staat beheerde hogescholen, universiteiten en lerarenseminaries, uitsluitend in het Duits gegeven. De overheersing van het Duits en het gedeeltelijk gebruik van het Frans, hoewel beperkt, werden beide gewaarborgd door de grondwet van 1911 van Elzas-Lotharingen. Terwijl veel toponiemen van Duitse etymologie in Lotharingen werden aangepast aan de Hoogduitse standaard (d.w.z. gegermaniseerd), bleven een aantal echte Franstalige toponiemen onaangeroerd. Tijdens de nazi-bezetting tussen 1940 en 1944 legde de regering echter willekeurige Duitse vertalingen op ter vervanging van alle Franse namen. Zo werd Château-Salins bijvoorbeeld Salzburg in Lothringen genoemd.

In het Verdrag van Versailles van 1919 leed het voormalige Duitse Rijk zware territoriale verliezen, waaronder het deel van Lotharingen dat deel had uitgemaakt van zijn deelstaat Elzas-Lotharingen. Met uitzondering van de feitelijke annexatie door nazi-Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog, is dat gebied sindsdien een deel van Frankrijk gebleven. Tijdens die oorlog was het kruis van Lotharingen een symbool van het Vrije Frankrijk.