Japanse kunstenaar achter gruwelijk schepsel in virale ‘Momo Challenge’ verbijsterd door verontrustende hoax

De gruwelijke afbeelding van een goggle-eyed schepsel dat de zogenaamde Momo Challenge – een virale social-media hoax schrikken zowel kinderen als ouders – werd geboren in een rommelige twee verdiepingen tellende studio in de buitenwijken van Tokio.

De maker van het meisje-achtige monster, Keisuke Aiso, leek verbijsterd door zijn pas verworven roem die het verontrustende fenomeen met zich meebracht, versterkt door niet-geverifieerde meldingen van kinderen die door de fictieve Momo werden verleid tot het uitvoeren van gevaarlijke taken waarbij zelfbeschadiging en zelfs zelfmoord een rol speelde.

“Ik heb zelf een klein kind, dus ik kan begrijpen dat ouders zich zorgen maken,” zei de 43-jarige special-effects kunstenaar.

“En hoewel ik blij ben dat mijn werk over de hele wereld bekend is, wil ik degene die achter het fenomeen zit vragen discreter te zijn in het gebruik van de afbeelding,” zei hij, eraan toevoegend dat het beeld dat de rage heeft aangewakkerd niet meer bestaat.

Aiso staat aan het hoofd van Link Factory, een klein bedrijf in Tachikawa, een voorstad in het westen van Tokio, dat gespecialiseerd is in het maken van rekwisieten voor televisieshows.

Aiso is al jaren een fan van het groteske en het occulte en creëerde het siliconensculptuur dat drie jaar geleden de inspiratie voor Momo vormde, als uitbreiding op een reeks griezelige kunstwerken die hij de Grudge (onnen, in het Japans) Girls Collection noemt.

Gebaseerd op de ubume, een bovennatuurlijk wezen, of yokai, dat in zowel Japanse als Chinese folklore verschijnt als ofwel een geest van een vrouw die tijdens de zwangerschap was overleden of een mysterieus gevederd wezen dat kwaakt als een zuigeling en kinderen kwaad doet, was de 1-meter hoge figuur met vogelvoeten en menselijke borsten te zien in een tentoonstelling in Vanilla Gallery in Tokyo’s high-end Ginza shopping district in 2016.

Het beeld trok toen echter weinig aandacht. Het werd gedegradeerd tot gewikkeld en opgeslagen buiten zijn studio voor bijna twee jaar, overgelaten aan de genade van de elementen. Op een gegeven moment ontrafelden de doeken die de figuur omhulden, aldus Aiso.

“Een buurman die een wandelingetje maakte, zag het beeld en zei dat hij bijna een hartaanval kreeg,” zei hij.

Tegen vorig jaar, was de figuur onherstelbaar beschadigd, en Aiso besloot om het weg te doen, en stuurde het naar de vuilnisbak.

Een week of twee later, begon hij hatelijke berichten op Facebook te ontvangen, waarin stond dat hij zich moest schamen voor het maken van zo’n afschuwelijk monster. Sommigen zeiden zelfs dat hij moest sterven.

“Ik was verward over de commotie, maar leerde al snel over de Momo Challenge,” zei hij.

Dit was rond juli 2018, toen het fenomeen voor het eerst de ronde begon te doen op internet.

Gelijkend op de “Blue Whale Challenge,” een vergelijkbaar ongefundeerd social media-fenomeen uit 2016 waarbij deelnemers werd gevraagd om zich bezig te houden met steeds schadelijker gedrag, werd de Momo Challenge al snel in verband gebracht met talrijke berichten en geruchten over zelfmoorden onder jongeren in Zuid-Amerika, Europa, India, Mexico en de VS, In het middelpunt van het online fiasco, dat zich voedde met de angsten van versteende volwassenen, stond het spookachtige beeld van Aiso’s ubume. De maker wist niet dat foto’s van zijn kunstwerk uit de galerie die online waren geplaatst, waren bijgesneden en gebruikt om de mythe te verspreiden.

De “uitdaging” zou zijn gedeeld via sociale berichtendiensten zoals WhatsApp, waar het duivelse gezicht van Momo opduikt naast huiveringwekkende berichten en commando’s.

De mysterieuze trend is ooit afgenomen, maar werd onlangs opnieuw aangewakkerd toen geruchten begonnen op te duiken in het Verenigd Koninkrijk dat Momo zijn weg vond in kinderprogramma’s, waaronder “Peppa Pig” en populaire videogames zoals “Fortnite” in video’s die op YouTube waren geplaatst.

Het zag ook beroemdheden zoals Kim Kardashian naar Instagram gaan, waar ze er bij haar 129 miljoen volgers op aandrong om YouTube te vragen de vermeende verontrustende inhoud te verwijderen.

Snel begon Aiso weer een stroom van haatmail te ontvangen, evenals verzoeken om interviews in de media.

YouTube, van zijn kant, was snel in het ontkrachten van de beschuldigingen dat dergelijke video’s op zijn service waren geplaatst.

“We willen iets ophelderen met betrekking tot de Momo Challenge: We hebben geen recent bewijs gezien van video’s die de Momo Challenge promoten op YouTube,” tweette het vanaf zijn officiële account op 28 februari. “Video’s die schadelijke en gevaarlijke uitdagingen aanmoedigen, zijn tegen ons beleid.”

Yuki Yoshida, een freelance schrijver en auteur van boeken over stadslegendes en onopgeloste mysteries, zei dat de paniek veroorzaakt door de Momo Challenge een weerspiegeling kan zijn van de angst die het publiek koestert ten aanzien van sociale media als een broeinest van ongecontroleerd geweld en ander onhandelbaar gedrag.

Maar in tegenstelling tot vorig jaar, toen het fenomeen zich zou hebben gemanifesteerd op sociale berichtendiensten, zei hij dat recente rapporten zich lijken te richten op video-streaming platforms zoals YouTube, misschien zijn aanwijzingen ontleend aan “ElsaGate,” een term die verwijst naar schijnbaar kindvriendelijke video’s die online worden geplaatst, maar materiaal bevatten dat ongeschikt is voor kinderen.

“Interessant is dat vorig jaar, toen de hoax de krantenkoppen haalde in het buitenland, het nauwelijks werd geregistreerd in Japan,” zei hij. “Maar deze keer ging het viraal omdat Japanse ouders de angst oppikten. Ik vermoed dat onbevestigde berichten over Momo op YouTube Kids, dat veel ouders aan hun kinderen laten zien, een gevoelige snaar hebben geraakt en de bezorgdheid over de veiligheid snel hebben verspreid via netwerken van ouders.”

Yoshida merkte ook het griezelige verband op tussen de Momo Challenge, die naar verluidt op kinderen aast, en de ubume, waarnaar Momo’s afbeelding is gemodelleerd.

“Van de Ubume wordt gezegd dat het een geest is van een vrouw die tijdens de bevalling is gestorven. Omdat het functioneert als een symbool van de dood tijdens een proces van het grootste belang voor het voortbestaan van alles wat leeft – het baren – beschouw ik de ubume als de belangrijkste van alle Japanse yokai,” zei hij.

“Bovendien geloof ik dat de oerangst die het inspireert universeel is.”

Aiso, ondertussen, weet nog steeds niet wat te maken van de waanzin – de maker zei dat hij telefoontjes heeft ontvangen van overzeese agenten die hem vragen om hen de rechten op Momo’s afbeelding te verkopen voor potentiële filmproducties.

“Ik heb net een soortgelijk telefoontje uit Mexico ontvangen, en ik heb ze allemaal verteld dat ik kan meewerken,” zei hij. “Tot nu toe heeft geen van hen contact met mij opgenomen.”

Hij erkent dat er een enorm marketingpotentieel in Momo kan zitten, maar is niet enthousiast om dat na te streven, verwijzend naar de gevoelige aard van het onderwerp dat betrekking heeft op kinderen en zelfmoord.

“Het zou verschrikkelijk zijn als ik zou proberen dit te gelde te maken,” zei hij, terwijl een gegoten masker van Momo dat zijn vriend vond en als souvenir meebracht van Mexico’s Dag van de Doden festiviteiten op zijn bureau zat.

En hoewel Aiso’s originele ubume verdwenen is, zou het gemakkelijk gereproduceerd kunnen worden. De gipsen afgietsels die gebruikt zijn om de nu iconische figuur te maken, liggen ergens tussen de tonnen afval die achter zijn werkplaats liggen opgestapeld, zei hij.

Toch is dat misschien een brug te ver.

“Ik heb er zoveel vragen over gekregen, maar vreemd genoeg heeft niemand interesse getoond om het echte beeld te willen hebben.”