Hypokaliëmie en aritmieën

De focus van dit artikel ligt op hypokaliëmie, de elektrofysiologische eigenschappen en klinische aritmieën. De effecten van kalium op de elektrofysiologische eigenschappen van het hart zijn uitvoerig bestudeerd en zijn duidelijk aritmogenisch. Hypokaliëmie verhoogt de membraanpotentiaal in rust en verlengt zowel de duur van de actiepotentiaal als de duur van de refractaire periode, de laatste in sterkere mate dan de eerste. Deze combinatie is bevorderlijk voor het ontstaan van reentrerende ritmestoornissen. Hypokaliëmie verhoogt ook de drempelpotentiaal en de automatismen, waardoor ook automatische ritmestoornissen kunnen ontstaan. Tenslotte vermindert hypokaliëmie de geleidbaarheid, waardoor ook het ontstaan van ritmestoornissen van het reentrerende type wordt bevorderd. De elektrocardiografische criteria voor hypokaliëmie omvatten de aanwezigheid van U-golven groter dan 1 mm en U-golven groter dan de T-golf in dezelfde afleiding (met bijbehorende ST-segmentdepressie). Andere criteria zijn een T:U-verhouding van 1 of minder en een U-golf groter dan 0,5 mm in elektrocardiografische afleiding II of groter dan 1,0 mm in afleiding V 3. Het verband tussen hypokaliëmie en klinische aritmieën is al lang bekend. In 1949 rapporteerden Bellet et al extrasystolen met hypokalemische alkalose die afnam met kaliumtoediening. Deze waarnemingen werden bevestigd door verschillende groepen in het begin van de jaren 1950. In 1953 beschreven Surawicz en Lepeschkin een reeks patiënten met hypokaliëmie en frequente junctionele en ventriculaire premature slagen; in alle gevallen verdwenen de aritmieën na toediening van kalium. Deze klinische waarnemingen werden versterkt door de bevindingen van Gettes e.a. uit 1962, die met behulp van micro-elektrodetechnieken aantoonden dat perfusie van oplossingen met een laag kaliumgehalte ventriculaire ectopische slagen, ventriculaire tachycardie en ventriculaire fibrillatie tot gevolg had. In recentere jaren hebben verschillende studies het verband geëvalueerd tussen het kaliumgehalte en aritmieën bij patiënten met en zonder hypertensie die een diureticumkuur ondergingen. Deze studies hebben aangetoond dat er een verhoogde incidentie is van ventriculaire aritmieën geassocieerd met de hypokaliëmie geïnduceerd door diuretische therapie, een observatie met duidelijke klinische implicaties.