Hooglied en werk | Bijbelcommentaar

Liefde, gezin en werk (Hooglied 3:1-8:5)

Terug naar de inhoudsopgaveTerug naar de inhoudsopgave

In een reeks liederen beschrijft de tekst het huwelijk van de man en de vrouw en hun samenkomen. De vrouw verlangt naar de man (Lied 3:1-5) en dan komt ze naar hem toe op een mooie draagstoel (Lied 3:6-11). De man, die een kroon draagt, ontvangt haar (Lied 3:11). Bij een Israëlitische bruiloft kwam de bruid aan in een draagstoel, omringd door bedienden (Lied 3:7) en werd zij ontvangen door haar bruidegom, die een kroon droeg. Lied 3:11 bevestigt dat deze tekst “de dag van zijn bruiloft” viert.

De man bezingt dan zijn liefde voor zijn bruid (Lied 4:1-15) en hun huwelijksnacht wordt beschreven in levendige beelden en metaforen (Lied 4:16-5:8). De vrouw bezingt dan haar liefde voor haar geliefde (Lied 5:9-6:3) en er volgt nog een lied over de schoonheid van de vrouw (Lied 6:4-9). Daarna bezingt het paar hun liefde voor elkaar (Lied 6:10-8:4). De tekst is openlijk seksueel, en christelijke predikers en schrijvers hebben de neiging het Lied te vermijden of het te allegoriseren uit bezorgdheid dat het te pikant is voor de beleefde religieuze samenleving.

Maar de seks in de tekst is opzettelijk. Een lied over de passie tussen twee geliefden op hun huwelijksdag zou iets missen als het geen seks zou vermelden! En de seks is intiem verbonden met zowel het huishouden als het werk in het lied. Bij hun huwelijk stichten de geliefden een huishouden, de belangrijkste eenheid van economische activiteit in de antieke wereld. Zonder seks zou het niet bevolkt kunnen worden met arbeiders (d.w.z. kinderen). Bovendien is de hartstocht (inclusief de seks) tussen echtgenoten een lijm die het huishouden bij elkaar houdt gedurende de voorspoed, tegenspoed, vreugde en stress die het leven en werken van een gezin kenmerken. Vandaag de dag melden veel echtparen dat ze ontevreden zijn over de hoeveelheid tijd die ze hebben voor seks en vrijen. Een belangrijke boosdoener is dat één of beide partners het te druk hebben met werken. Het Hooglied maakt duidelijk dat je door je werk geen tijd mag laten verdringen voor intimiteit en seks met je echtgenoot.

Doorheen deze verzen zien we beeldspraak ontleend aan het landschap van Israël en zijn landbouw en herdersbestaan. Het lichaam van de vrouw is een “tuin” (Lied 5:1). De wangen van de man “zijn als perken vol specerijen” (Lied 5:13). Genietend van zijn bruid, is hij als een man die lelies verzamelt in een tuin (Lied 6:2). Zij is ontzagwekkend als Jeruzalem (Lied 6:4). Haar “haar is als een kudde geiten die zich beweegt op de hellingen van Gilead” (Lied 6:5). Haar tanden zijn als een kudde ooien (Lied 6:6). Haar gestalte is als die van een palmboom (Lied 7:7). Zij verlangt er naar om naar de “wijngaarden” te gaan (Lied 7:12). Zij wekt haar geliefde “onder de appelboom” (Lied 8:5). De vreugde van hun liefde is innig verbonden met de wereld van hun werk. Ze drukken hun geluk uit met beelden die ze ontlenen aan wat ze zien in hun tuinen en kuddes.

Nieuw jaar, nieuw brouwsel

Ryan Dixon, Dan Griffith en Stephen Lee zijn True Vine begonnen, een microbrouwerij in Tyler, Texas. “We zijn erg verbonden met onze familie, dus we wilden niet iets dat ons daarvan zou afbrengen,” zei Ryan. In plaats daarvan besloot het trio om een productiebrouwerij te openen en hun bier te verkopen aan lokale etablissementen. Lees hier meer over hoe ze hun geloof proberen uit te leven in hun gezins- en werkleven.

Dit suggereert dat gezin en werk bij elkaar horen. In het Hooglied is het hele leven geïntegreerd. Vóór de Industriële Revolutie werkten de meeste mensen samen met familieleden in de huishoudens waar ze woonden. Dit is nog steeds zo in een groot deel van de wereld. Het Hooglied schetst een idyllisch beeld van deze regeling. De realiteit van de arbeid in gezinsverband is ontsierd door armoede, hard labeur, vernedering, slavernij en misbruik van relaties. Toch drukt het Lied ons verlangen uit – en Gods ontwerp – dat ons werk verweven wordt in het weefsel van onze relaties, te beginnen met het gezin.

In ontwikkelde economieën vindt het meeste betaalde werk buiten het gezin plaats. Het Hooglied biedt geen specifieke middelen om werk te integreren met het gezin en andere relaties in de samenlevingen van vandaag. Het moet niet worden opgevat als een oproep aan ons allen om naar boerderijen te verhuizen en de kleine vossen weg te jagen! Maar het suggereert wel dat moderne werkplekken het gezinsleven en de behoeften van hun werknemers niet mogen negeren. Veel werkplekken bieden dagopvang voor de kinderen van werknemers, loopbaanontwikkeling die rekening houdt met de ouderschapsbehoeften, verlof om voor het gezin te zorgen, en – in landen met particuliere gezondheidszorg – een ziektekostenverzekering voor de gezinnen van werknemers. Toch zijn deze voorzieningen niet op alle werkplekken beschikbaar, en sommige zijn door werkgevers geschrapt. De meeste moderne werkplekken voldoen bij lange na niet aan het model van gezinszorg dat we in het Hooglied zien. De recente trend om werk te verplaatsen van kantoren naar thuis kan de zaken al dan niet verbeteren, afhankelijk van hoe kosten, inkomsten, ondersteunende diensten en risico’s worden verdeeld.

Het Lied zou een uitnodiging kunnen zijn tot creativiteit naarmate de werkplek van de 21e eeuw vorm krijgt. Gezinnen zouden bedrijven kunnen starten waarin gezinsleden kunnen samenwerken. Bedrijven zouden echtgenoten samen in dienst kunnen nemen of de ene echtgenoot aan werk kunnen helpen wanneer de andere verhuist. De laatste decennia is er veel innovatie en onderzoek geweest op dit gebied, zowel in seculiere als christelijke – vooral katholieke – kringen.

Wat is het verschil tussen werk en een baan? (Klik om te luisteren)

Het lied moet ook onze waardering voor onbetaald werk vergroten. In pre-industriële huishoudens is er weinig onderscheid tussen betaald en onbetaald werk, omdat het werk in een geïntegreerde eenheid gebeurt. In industriële en postindustriële samenlevingen wordt veel – maar lang niet al het – werk buiten het huishouden verricht, waarbij loon wordt verdiend om het huishouden te onderhouden. Het onbetaalde werk dat nog binnen het huishouden moet worden gedaan, krijgt vaak minder respect dan het betaalde werk dat erbuiten wordt gedaan. Geld, en niet de totale bijdrage aan het huishouden, wordt de maatstaf voor de waarde van het werk, en soms zelfs voor de waarde van het individu. Toch zouden huishoudens niet kunnen functioneren zonder het vaak onbetaalde werk van het onderhouden van het huishouden, het opvoeden van kinderen, de zorg voor oudere en arbeidsongeschikte familieleden, en het onderhouden van sociale en gemeenschapsrelaties. Het Lied geeft de waarde van werk weer in termen van het totale nut voor het huishouden, niet in termen van de geldelijke bijdrage.

Het Lied kan een uitdaging vormen voor veel kerken en degenen die christenen begeleiden, want het is ongebruikelijk dat christenen veel hulp krijgen bij het inrichten van hun arbeidsleven. Niet genoeg kerken zijn in staat hun leden toe te rusten voor het maken van godvruchtige, wijze, realistische keuzes over werk in relatie tot gezin en gemeenschap. Ongetwijfeld zullen kerkleiders zelden de kennis ter plaatse hebben die nodig is om leden te helpen een baan te vinden of werkplekken te creëren die in de richting gaan van het ideaal dat in het Hooglied wordt geschetst. Als ik bijvoorbeeld wil weten hoe ik mijn werk als verpleegster beter kan integreren met mijn familierelaties, zal ik waarschijnlijk meer met andere verpleegkundigen moeten praten dan met mijn voorganger. Maar misschien kunnen kerken meer doen om hun leden te helpen Gods ontwerp voor werk en relaties te herkennen, hun hoop en worstelingen te uiten, en samen met gelijksoortige werknemers haalbare opties te ontwikkelen.