Hartwormziekte bij honden

Wat veroorzaakt hartwormziekte?

De ziekte van de hartworm, of dirofilariasis, is een ernstige en mogelijk dodelijke ziekte. De ziekte wordt veroorzaakt door een parasiet die in het bloed voorkomt en bekend staat als Dirofilaria immitis.

Volwassen hartwormen worden aangetroffen in het hart, de longslagader en de aangrenzende grote bloedvaten van geïnfecteerde honden. In zeldzame gevallen kunnen wormen in andere delen van het bloedvatenstelsel worden aangetroffen. Volwassen vrouwelijke hartwormen zijn 15 tot 36 cm lang en 3 mm breed. Mannetjes zijn ongeveer half zo groot als vrouwtjes. Bij een hond kunnen bij diagnose wel 300 wormen aanwezig zijn.

Volwassen hartwormen kunnen tot vijf jaar oud worden. Gedurende deze tijd produceren de vrouwtjes miljoenen nakomelingen, microfilaria genaamd. Deze microfilaria leven voornamelijk in de kleine bloedvaten.

Wat is de levenscyclus van de hartworm?

De levenscyclus van de hartworm is ingewikkeld; de parasiet heeft de mug nodig als tussengastheer voordat hij zijn levenscyclus bij de hond kan voltooien. De mug maakt integraal deel uit van de levenscyclus van de hartworm. Maar liefst 30 soorten muggen kunnen hartwormen overbrengen.

De levenscyclus begint wanneer een vrouwtjesmug een besmette hond bijt en de microfilariae opneemt tijdens een bloedmaaltijd. De microfilariae ontwikkelen zich verder gedurende 10 tot 30 dagen in de darm van de mug en dringen dan haar monddelen binnen. In dit stadium zijn het infectieuze larven en kunnen ze hun rijping voltooien wanneer ze een hond binnendringen. De besmettelijke larven dringen het lichaam van de hond binnen wanneer de mug de hond bijt.

Deze besmettelijke larven migreren in de bloedbaan en verplaatsen zich naar het hart en de aangrenzende bloedvaten, waar ze binnen 6 tot 7 maanden tot volwassen dieren uitrijpen, paren en microfilariae voortplanten.

Waar komt hartwormziekte voor?

Hartwormziekte bij honden komt over de hele wereld voor. In de Verenigde Staten was het vroeger beperkt tot het zuiden en zuidoosten. Het grootste aantal gerapporteerde gevallen bevindt zich nog steeds binnen 150 mijl van de kust van de Golf van Mexico en de Atlantische Oceaan en langs de Mississippi en zijn zijrivieren. De ziekte verspreidt zich echter en wordt nu aangetroffen in de meeste regio’s van de Verenigde Staten, met inbegrip van Californië, Oregon en Washington.

In Canada is de ziekte problematisch in gebieden waar muggen veel voorkomen, zoals langs waterwegen en kustlijnen in veel provincies. Het grootste aantal Canadese gevallen doet zich voor rond de zuidelijke Grote Meren.

Factoren die van invloed zijn op de prevalentie van hartworminfectie zijn onder andere de soort muggen, het klimaat en de aanwezigheid van reservoirdieren.

Het risico op infectie is het grootst wanneer de muggen actief aan het eten zijn. Dit vereist meestal temperaturen boven 50°F (10°C).

Hoe wordt hartwormziekte verspreid?

Omdat voor de overdracht de mug als tussengastheer nodig is, wordt de ziekte niet direct van hond op hond verspreid. De verspreiding van de ziekte valt daarom samen met het muggenseizoen, dat in veel delen van de Verenigde Staten het hele jaar door kan duren. Het aantal geïnfecteerde honden en de duur van het muggenseizoen zijn direct gecorreleerd met de incidentie van hartwormziekte in een bepaald gebied.

Wat doen hartwormen met de hond?

Het duurt meestal enkele jaren voordat honden klinische tekenen van infectie vertonen. De ziekte wordt dan ook vooral bij twee- tot achtjarige honden vastgesteld. De ziekte komt zelden voor bij honden jonger dan een jaar, omdat de microfilariae na infectie 5 tot 7 maanden nodig hebben om uit te groeien tot volwassen hartwormen. Helaas is de ziekte tegen de tijd dat klinische verschijnselen worden gezien, meestal al ver gevorderd.

Volwassen hartwormen. Volwassen hartwormen veroorzaken ziekte door verstopping van het hart en de belangrijkste bloedvaten die vanuit het hart lopen, waaronder de longslagader. Ze verstoren ook de functie van de kleppen in het hart. Door het verstoppen van de belangrijkste bloedvaten wordt de bloedtoevoer naar andere organen in het lichaam verminderd, met name de bloedtoevoer naar de longen, lever en nieren. Een verminderde bloedstroom en verminderde zuurstoftoevoer kunnen tot een slechte werking van deze organen leiden.

De verschijnselen van hartwormziekte zijn afhankelijk van het aantal volwassen wormen dat aanwezig is, de plaats waar de wormen zich bevinden, hoe lang de wormen al in de hond aanwezig zijn en de mate van schade die het hart, de longen, de lever en de nieren hebben opgelopen.

De meest duidelijke klinische verschijnselen van hartwormziekte zijn een zachte, droge hoest, kortademigheid, zwakte, lusteloosheid, en verlies van uithoudingsvermogen. Al deze verschijnselen zijn het duidelijkst na inspanning, waarbij sommige honden zelfs kunnen flauwvallen of gedesoriënteerd raken. Uw dierenarts kan abnormale long- en hartgeluiden waarnemen wanneer hij met een stethoscoop naar de borstkas luistert.

In gevorderde gevallen kan congestief hartfalen ertoe leiden dat de buik en de poten opzwellen door vochtophoping. Er kan ook sprake zijn van gewichtsverlies, een slechte conditie en bloedarmoede. Ernstig besmette honden kunnen plotseling sterven tijdens inspanning of opwinding.

Microfilariae (onrijpe hartwormen). Microfilariae circuleren door het hele lichaam, maar blijven voornamelijk in de kleine bloedvaten. Omdat microfilariae ongeveer even groot zijn als de kleine bloedvaten, kunnen zij de bloedstroom in deze bloedvaten blokkeren. De cellen die door deze bloedvaten worden gevoed, blijven dan verstoken van de voedingsstoffen en zuurstof die normaal door het bloed worden geleverd. Microfilariae verwonden vooral de longen en de lever. Vernietiging van longweefsel leidt tot hoesten. Leverbeschadiging leidt tot levercirrose, die geelzucht, bloedarmoede en algemene zwakte veroorzaakt. Ook de nieren kunnen worden aangetast, waardoor gifstoffen zich in het lichaam kunnen ophopen.

Hoe wordt hartwormziekte gediagnosticeerd?

In de meeste gevallen kan met een of meer eenvoudige bloedonderzoeken de diagnose hartwormziekte worden gesteld. Bij hartworm-positieve honden zijn vaak verdere diagnostische tests nodig om te bepalen of de hond veilig een behandeling tegen hartwormziekte kan ondergaan. Sommige of alle van de volgende diagnostische procedures worden aanbevolen voordat met de behandeling wordt begonnen:

Serologische test op antigenen tegen volwassen hartwormen (antigeentest, ELISA). Deze test wordt uitgevoerd op een bloedmonster. Zie de hand-out “Testen op hartwormziekte bij honden” voor meer informatie.

Röntgenfoto’s van de borst (röntgenfoto’s). Röntgenfoto’s worden vaak aanbevolen bij honden met hartwormziekte, om de mate van schade aan hart en longen te beoordelen voordat met de behandeling wordt begonnen.

Bloedonderzoek (volledig bloedbeeld, serum biochemie). Bloedonderzoek kan ook worden aanbevolen voorafgaand aan de behandeling van hartwormziekte, om de aanwezigheid van hartworm-geassocieerde orgaanschade te beoordelen.

Hoe wordt hartwormziekte behandeld?

Er is enig risico verbonden aan de behandeling van honden met hartwormen, hoewel sterfgevallen zeldzaam zijn.

In het verleden bevatte het medicijn dat gebruikt werd om hartwormen te behandelen hoge concentraties arseen en er traden vaak toxische bijwerkingen op. Er is een nieuw geneesmiddel beschikbaar dat niet zoveel bijwerkingen heeft, waardoor meer dan 95% van de honden met hartwormen met succes kan worden behandeld.

Veel honden hebben een vergevorderde hartwormziekte op het moment dat de diagnose wordt gesteld. Dit betekent dat de hartwormen lang genoeg aanwezig zijn geweest om aanzienlijke schade aan het hart, de longen, de bloedvaten, de nieren en de lever te veroorzaken. In zeldzame gevallen kan de ziekte zo ver gevorderd zijn dat het veiliger is om de schade aan de organen te behandelen en de hond op zijn gemak te houden dan het risico te lopen op negatieve gevolgen van het doden van de hartwormen. Honden in deze toestand zullen waarschijnlijk niet langer dan een paar weken of maanden leven. Uw dierenarts zal u adviseren over de beste behandeling voor honden met een vergevorderde hartwormziekte.

Behandeling om volwassen hartwormen te doden. Een injecteerbaar geneesmiddel, melarsomine (merknaam Immiticide®), wordt gegeven om volwassen hartwormen te doden. Melarsomine doodt de volwassen hartwormen in het hart en de aangrenzende vaten. Dit medicijn wordt in een aantal injecties toegediend. Uw dierenarts zal aan de hand van de conditie van uw hond het specifieke injectieschema bepalen. De meeste honden krijgen een eerste injectie, gevolgd door een rustperiode van 30 dagen, en vervolgens nog twee injecties die 24 uur na elkaar worden gegeven.

Veel honden worden ook behandeld met een antibioticum (doxycycline), om mogelijke infectie met bacteriën (Wolbachia) die de hartworm bewonen tegen te gaan.

Volledige rust is essentieel na de behandeling. De volwassen wormen sterven in een paar dagen en beginnen te ontbinden. Als ze uiteenvallen, worden ze naar de longen gebracht, waar ze zich in de kleine bloedvaten nestelen en uiteindelijk door het lichaam worden geresorbeerd. Deze resorptie kan enkele weken tot maanden duren, en de meeste complicaties na de behandeling worden veroorzaakt door deze fragmenten van dode hartwormen. Dit kan een gevaarlijke periode zijn, dus het is absoluut noodzakelijk dat de hond zo rustig mogelijk wordt gehouden en tot een maand na de laatste injectie van de hartwormbehandeling niet mag bewegen. De eerste week na de injecties is cruciaal omdat de wormen dan sterven. Bij veel zwaar besmette honden blijft de hoest tot zeven à acht weken na de behandeling merkbaar. Als de hoest ernstig is, moet u uw dierenarts waarschuwen voor behandelingsmogelijkheden.

Snelle behandeling is essentieel als de hond een belangrijke reactie vertoont in de weken na de eerste behandeling, hoewel dergelijke reacties zeldzaam zijn. Verwittig uw dierenarts als uw hond verlies van eetlust, kortademigheid, hevig hoesten, bloed ophoesten, koorts of depressie vertoont. Behandeling met ontstekingsremmers, antibiotica, kooirust, ondersteunende zorg, en intraveneuze vloeistoffen is meestal effectief in deze gevallen.

Behandeling om microfilaria te doden. Naast het medicijn dat wordt gebruikt om volwassen hartwormen te doden, krijgt uw hond ook een medicijn om microfilariae (hartwormlarven) te doden. Het kan zijn dat uw hond ter observatie in het ziekenhuis moet blijven op de dag dat deze medicijnen worden toegediend, en dit kan zowel voor als na de injecties tegen volwassen hartwormen plaatsvinden. Na de behandeling krijgt uw hond een hartwormpreventief.

Nieuwere hartwormbehandelingsprotocollen gebruiken verschillende medicijnen om de microfilariae te doden. Uw dierenarts zal op basis van de conditie van uw hond het juiste medicijn en toedieningstijdstip kiezen.

Zijn er nog andere behandelingen nodig?

Honden met een ernstige hartwormziekte kunnen antibiotica, pijnstillers, speciale diëten, diuretica om vochtophopingen in de longen te verwijderen en/of medicijnen om de hartfunctie te verbeteren nodig hebben voorafgaand aan de behandeling tegen de hartwormen. Zelfs nadat de hartwormen zijn gedood, hebben sommige honden levenslange behandeling tegen hartfalen nodig. Dit omvat het gebruik van diuretica, hartmedicijnen zoals ACE-remmers, bètablokkers of hartglycosiden, en speciale zoutarme diëten.

Wat is de respons op de behandeling en de prognose na de behandeling?

Hondeneigenaren zijn meestal verbaasd over de verbetering bij hun hond na de behandeling tegen hartwormen, vooral als de hond klinische tekenen van hartwormziekte had vertoond. Veel honden vertonen hernieuwde kracht en vitaliteit, een verbeterde eetlust en gewichtstoename.

Hoe kan ik voorkomen dat mijn hond hartwormen krijgt?

U kunt voorkomen dat uw hond hartwormen krijgt door een hartwormpreventief te gebruiken. Wanneer een hond met succes voor hartwormen is behandeld, is het van essentieel belang om met een hartwormpreventieprogramma te beginnen om herhaling in de toekomst te voorkomen. Met de veilige en betaalbare hartwormpreventiva die tegenwoordig verkrijgbaar zijn, zou geen enkel huisdier deze gevreesde ziekte ooit hoeven te doorstaan. Overleg met uw dierenarts om te bepalen welk hartwormpreventieprogramma het beste is voor uw hond.