Harmonica Positions

Nu kunnen we in het echte rundvlees van harmonica muziek theorie: harmonica posities zijn de meest obscure deel van harmonica muziek theorie, omdat ze belichamen een concept dat zelden wordt besproken.

Wat zijn Positions?

Harmonica posities zijn in feite hoe harmonicaspelers kunnen verschillende toonladders te spelen op een enkele harmonica. Om het uit te leggen: als je een C-harmonica bespeelt, is de stemming zo ontworpen dat je er zoveel mogelijk verschillende toonladders en akkoorden mee kunt spelen.

De laagste toon (1 slag) is een C en de hoogste toon (10 slagen) is ook een C. Volgens de oorspronkelijke Richter-stemming zou zo’n harmonica worden beschreven als zijnde gestemd in C-groot. Als gevolg daarvan is de C majeur toonladder zeer gemakkelijk te spelen, praktisch de hele weg van de openingen 1 tot 10; we kunnen de toon van C omschrijven als de natuurlijke grondtoon (d.w.z. graad I).

Wat nu als we een melodie in een andere toonsoort (bijvoorbeeld in G) zouden willen spelen? Wel, dan zouden we ervoor moeten zorgen dat we alle toonladders die we spelen op de toon van G beginnen en eindigen (2 trek, 3 slag, 6 slag, en 9 slag) en ook enkele G-akkoorden spelen. De toon van G zou het nieuwe middelpunt van onze muziek worden: de nieuwe grondtoon. Om de G majeur toonladder op een C harmonica te spelen, zouden we een heel andere set gaten moeten gebruiken dan de gaten die we zouden gebruiken om de C majeur toonladder te spelen. Dat wil zeggen, we zouden van positie moeten veranderen.

Dus, een positie (in harmonicatheorie) is in wezen gewoon een bepaalde manier van muziek spelen in een andere toonsoort ten opzichte van de toonsoort van de harmonica die je gebruikt. Muziek spelen in de toonsoort C op een C-harmonica heet 1e Positie (ook wel Straight Harp genoemd). Muziek spelen in de toonsoort G op een C-harmonica wordt 2e Positie genoemd (ook wel Cross Harp genoemd).

Waarom zijn Posities zo belangrijk?

Om uit te leggen waarom harmonica posities zo belangrijk zijn, is het nodig om een fundamenteel verschil te illustreren tussen het bespelen van een harmonica en het bespelen van een instrument als een keyboard: bij het bespelen van een keyboard gebruiken we altijd verschillende toetsen om verschillende toonladders te spelen; als je echter een toets op een keyboard indrukt, weet je al welk geluid er geproduceerd gaat worden, omdat elke toets ooit gestemd is om slechts één (en slechts één) bepaalde toon te spelen.

Tot op zekere hoogte geldt dit ook voor harmonica’s: als je op gat 4 van een C-harmonica blaast, weet je dat je een C gaat spelen; als je op gat 2 van een C-harmonica tekent, weet je dat je een G gaat spelen, enzovoort. Maar dat verandert allemaal als je besluit om geen C-harmonica te gebruiken; wat als je een F-harmonica gebruikt?

Het is duidelijk dat alle noten op een F-harmonica totaal anders zijn. Als je goed kijkt, zie je dat je, om C-toonladders te kunnen spelen, in de 2e positie (of Cross Harp) moet spelen; dit komt omdat de gaten die op de C-harmonica allemaal G speelden (2 trek, 3 blaas, 6 blaas, en 9 blaas) nu allemaal C spelen op de F-harmonica.

Dit is het fundamentele verschil met betrekking tot het spelen van muziek op een harmonica: om muziek in een bepaalde toonsoort op een harmonica te spelen, zou je in een andere positie moeten spelen, afhankelijk van de toonsoort van de harmonica zelf; en aangezien er 12 verschillende toonsoorten zijn (A, Bb, B, C, Db, enz.) zijn er (in theorie) 12 verschillende posities op een enkele harmonica. Als alle harmonica’s zo gestemd zouden zijn als een C-harmonica, dan zou er geen onderscheid zijn tussen een toonladder en een positie; maar er zijn in feite 12 verschillende stemmingen (één voor elke toonsoort), wat betekent dat het enige dat constant blijft tussen de verschillende stemmingen, de serie gaten is die je gebruikt om een bepaalde positie te spelen.

Bijv. om de 1e positie (Straight Harp) te spelen op een F-harmonica zou je precies dezelfde gaten gebruiken als je zou gebruiken om de 1e positie te spelen op een C-harmonica. Je zou echter twee verschillende toonladders produceren (respectievelijk F en C). Om 2e positie (Cross Harp) te spelen op een F harmonica zou je precies dezelfde gaten gebruiken als je zou gebruiken om 2e positie te spelen op een C harmonica. Maar (weer) zou je twee verschillende toonladders produceren (C en G respectievelijk).

Hebben we maar één harmonica nodig?

Omdat het theoretisch mogelijk is om in elke toonsoort te spelen op elke harmonica, is de eerste natuurlijke veronderstelling dat je maar één harmonica nodig hebt om elk muziekstuk te kunnen spelen; dit is echter niet het geval.

Er zijn vele redenen waarom je een harmonica zou willen gebruiken die in een bepaalde toonsoort is gestemd voor een bepaald muziekstuk; er zijn echter twee belangrijke redenen die de noodzaak op zichzelf rechtvaardigen:

1. Een diatonische harmonica beslaat 3 octaven (37 noten tussen 1 slag en 10 slagen); er zijn echter slechts 10 gaten op een diatonische harmonica, die een totaal van slechts 20 verschillende noten biedt (en twee daarvan zijn identiek: 2 trek en 3 slag). In totaal zijn er dus maar 19 verschillende noten in een harmonica ingebouwd, wat iets meer is dan de helft van het beschikbare totaal. Als gevolg daarvan is het noodzakelijk om noten te buigen om variatie te bereiken (zie de Bronnen sectie voor een uitstekende instructie door David Harp). Dit verandert niets aan het feit dat het aantal toonladders en akkoorden dat op een harmonica beschikbaar is, extreem beperkt is vergeleken met een instrument als een keyboard. Tenzij je tegelijkertijd op verschillende gaten kunt blazen en tekenen, in welk geval er elders fortuinen voor je te verdienen zijn (dat verzeker ik je).
2. Zekere muziekstijlen klinken beter in bepaalde posities omdat specifieke sets noten gemakkelijker beschikbaar zijn. Bijvoorbeeld: folk en klassieke muziek klinken beter in de 1e positie (zoals Herr Richter ontworpen); Blues, Rock, en Country klinken allemaal het beste in de 2e positie; 3e en 4e positie produceren beide mineur muziek; 5e positie heeft een zeer Spaans gevoel aan, en is erg populair in Andalusische muziek (zoals vermeld in Advanced Scales).

In feite, 90% van alle Blues muziek wordt gespeeld in de 2e positie, omdat alle benodigde toonladders en akkoorden zijn perfect gepositioneerd (zoals vermeld in Twelve-Bar Blues). Op dezelfde manier heeft de 4e positie zijn tonica in de relatieve mineur van de toonsoort van de harmonica: dus op een C-harmonica zou je muziek spelen in de toonsoort A; en omdat een relatieve mineur dezelfde noten bevat als zijn relatieve majeur, zal alle muziek gespeeld in de toonsoort A op een C-harmonica mineur klinken.

Hoe werken we de posities uit?

Het is onwaarschijnlijk dat je ooit meer dan de eerste vijf posities gebruikt; in feite gebruiken de meeste harmonicaspelers zelden iets anders dan de 1e, 2e en 4e positie. Dat gezegd hebbende, is het toch leuk om te begrijpen hoe alles samenkomt. In een later deel, waarin verschillende harmonicaschalen worden getoond, worden alleen de eerste vijf posities behandeld; deze zijn echter substantieel en omvatten de majeur-, mineur-, blues- en pentatonische schalen. De laatste is erg populair in Country muziek.

Om de toonsoort van een bepaalde positie te berekenen, tel je gewoon een perfecte 5e (7 halve tonen) op vanaf de tonica van de vorige positie. Bijvoorbeeld, de 1e positie op een C-harmonica is in de toonsoort C, dus om de toonsoort van de 2e positie te berekenen tellen we gewoon 7 halve tonen vanaf C: dit brengt ons tot G. Op dezelfde manier, om de toonsoort van de 3e positie op een C-harmonica te berekenen tellen we gewoon nog eens 7 halve tonen vanaf G: dit brengt ons tot D.

Je kunt deze logica ook in omgekeerde volgorde toepassen, wat je in de praktijk waarschijnlijk het meest zult doen. Als je bijvoorbeeld 2e Positie Blues wilt spelen in de toonsoort A, dan tel je gewoon 7 halve tonen terug vanaf A: dat brengt je naar D. Om 2e Positie Blues te spelen in de toonsoort A, zou je dus een D-harmonica moeten gebruiken.

Hieronder staat een referentietabel met een lijst van alle toonsoorten van alle posities voor alle standaard harmonica Richter stemmingen. Zoals hierboven vermeld, zul je waarschijnlijk nooit een andere positie nodig hebben dan de eerste vijf, dus daar moet je je op richten. Als je je leven gemakkelijker wilt maken bij het optreden, dan kun je het beste proberen de vertalingen van de 2e en 4e positie te onthouden. Maar vroeg of laat, met regelmatige oefening, zouden deze een tweede natuur voor je moeten worden.

En tenslotte…

Zo, daar heb je het. Je weet nu meer over harmonicamuziektheorie dan ongeveer 95% van alle amateur (en een behoorlijk aantal professionele) harmonicaspelers. Geef jezelf een groot applaus of een schouderklopje (wat het makkelijkst is), want je bent heel snel een heel eind gekomen. Goed gedaan!

Posities voor harmonica’s in alle toonaarden