Gemütlichkeit

Engels kent geen directe vertaling voor gemütlich of Gemütlichkeit. Cosy geeft er een element van weer, maar mist op cruciale wijze die van vriendelijkheid en saamhorigheid.

De Engelse auteur G. K. Chesterton noemde Gemütlichkeit in zijn boek uit 1906 over Charles Dickens. In de eerste helft van het zevende hoofdstuk over “Engels comfort” schreef hij dat “… het ding dat je niet kunt zien uit Duitsland is een Duitse biertuin”, een plaats die het toppunt is van Gemütlichkeit in die natie. Later, toen hij probeerde een definitie te geven van wat hij als een typisch Engelse eigenschap beschouwde, die hij in de titel van het hoofdstuk Engels comfort verwoordde, vervolgde hij: “Het woord comfort is inderdaad niet het juiste woord, het brengt te veel de laster van louter gevoel over; het ware woord is gezelligheid, een woord dat niet te vertalen is.” Het is inderdaad geen direct synoniem voor Gemütlichkeit.

Het Zweedse taalequivalent is gemytlig, rechtstreeks afgeleid van het Duitse woord en de betekenis ervan delend.

Het Deens kent ook gemytlig, maar gebruikt in plaats daarvan hygge (hyggelig als bijvoeglijk naamwoord). In het Noors wordt het woord weergegeven als “gemyttlig”, maar woorden als “hyggelig” en “koselig”, wat gezellig, comfortabel, aardig of aangenaam betekent, zijn analogen.

Het Nederlandse equivalent gezelligheid, afgeleid van het bijvoeglijk naamwoord gezellig, heeft een bredere sociale connotatie dan het Duitse Gemütlichkeit en kan nauwkeuriger worden vergeleken met de Deense term hygge.

In het Bulgaars wordt het woord gewoonlijk vertaald als уют en in het Russisch betekent het gezelligheid, comfort, tevredenheid, gemak, en heeft het vrijwel dezelfde connotaties als het Duitse woord.

De Romaanse talen met Latijnse wortels hebben niet één enkele term die de vele connotaties van Gemütlichkeit uitdrukt.