Gedragsactivatie

Gedragsactivatie is een behandeling voor depressie die zeer effectief blijkt te zijn, zelfs voor cliënten die geen succes hebben gehad met andere benaderingen. Onderzoekers hebben vastgesteld dat gedragsactivatie op gelijke voet staat met medicatie en iets superieur is aan cognitieve therapie bij de behandeling van depressie. Gedragsactivatie verschuift weg van cognities en gevoelens om zich te richten op het gedrag en de omgeving van een cliënt. Deze behandelingsgids geeft een overzicht van de theoretische onderbouwing van de techniek, beschrijft hoe u gedragsactivatie kunt toepassen bij cliënten, en biedt de hulpmiddelen die u nodig hebt, waaronder werkbladen en video.

Theorie

Het gedragsactivatiemodel suggereert dat negatieve gebeurtenissen in het leven, zoals verdriet, trauma, dagelijkse stressoren, of een genetische aanleg voor depressie, ertoe kunnen leiden dat iemand te weinig positieve bekrachtiging heeft. Daarnaast kan een persoon zich wenden tot ongezond gedrag – drugsgebruik, tot laat in de middag slapen, sociale terugtrekking, etc. – in een poging om de negatieve gevoelens te vermijden. Deze gedragingen bieden tijdelijke verlichting, maar resulteren uiteindelijk in meer negatieve uitkomsten, en een verergering van de depressie.

Bij het gebruik van gedragsactivatie grijpt een clinicus op twee manieren in: Ze verhogen de hoeveelheid positieve bekrachtiging die een persoon ervaart, en ze beëindigen negatieve gedragspatronen die depressie doen verergeren. Het vervangen van negatief vermijdend gedrag door nieuw belonend gedrag verhoogt de positieve bekrachtiging van een persoon en vermindert de negatieve bekrachtiging.

Gebruik maken van gedragsactivatie

Cliënten opleiden

Het doel van gedragsactivatie lijkt misschien eenvoudig (gewoon negatief gedrag vervangen door positieve alternatieven), maar de implementatie ervan in het echte leven komt met uitdagingen. Stel je voor dat je enorme pijn hebt en je hebt een hulpmiddel waarmee je die pijn onmiddellijk kunt verlichten. Stel je nu voor dat je een hulpmiddel hebt waarvan je hoort dat het op de lange termijn meer zal helpen, maar dat het de pijn die je nu ervaart niet zal verlichten. Activering van het gedrag is het middel dat op de lange termijn zal helpen, maar er zal geen onmiddellijke verlichting zijn. Ongezond vermijdingsgedrag is het middel dat onmiddellijke verlichting biedt, maar uiteindelijk meer kwaad dan goed doet. Omdat de doelen van gedragsactivatie onduidelijk kunnen zijn voor een cliënt, is voorlichting een belangrijke eerste stap.

Cliënten die de redenering achter gedragsactivatie niet begrijpen, zullen waarschijnlijk niet gemotiveerd zijn om door te gaan. Hoe gaat uitgaan met vrienden of een wandeling maken op de lange termijn helpen als ze zich nog steeds ellendig voelen als ze deze dingen doen? Waarom zouden ze niet thuis in bed blijven als dat het enige is waardoor ze zich beter voelen? Het is de taak van de clinicus om de cliënt te helpen inzien hoe zijn vermijdingsgedrag (in dit voorbeeld, thuis in bed blijven) zijn depressie verergert. Dit vereist dat een clinicus luistert, negatieve gedragspatronen opspoort, en samen met een cliënt uitzoekt hoe ze schadelijk kunnen zijn. Het kan nuttig zijn om een snel schema te tekenen, zoals hieronder.

Het ontwikkelen van positief vervangend gedrag

Nadat een cliënt is voorgelicht over gedragsactivatie en een aantal negatieve gedragspatronen is geïdentificeerd, is de volgende stap het bedenken van een aantal positieve vervangende gedragingen. Dit kan niet genoeg benadrukt worden: De positieve vervangers moeten zowel gemakkelijk als belonend zijn. Iemand die depressief is kan het al moeilijk vinden om ’s middags uit bed te komen en zijn tanden te poetsen, laat staan om 6 uur ’s ochtends op te staan, een CV op te stellen of een 10 km hard te lopen. Het kan helpen om een lijst te maken van positieve belonende gedragingen, en die te rangschikken van 1 tot 10 op het gebied van gemak en beloning. Hieronder vindt u twee werkbladen om te helpen bij het proces.

Uitvoeren van het Behavioral Activation Plan

Volgende, de clinicus moet samenwerken met hun cliënt om te plannen hoe en wanneer ze hun positieve vervangende gedrag te voltooien. Dit betekent praten over mogelijke obstakels, het plannen van tijden voor activiteiten gedurende de week, en beslissen hoe de cliënt zal onthouden om door te gaan met hun plan. Wees specifiek. Laat een cliënt niet zeggen “Ik zal iets doen op donderdag” en het daarbij laten. Wat gaan ze doen op donderdag? Wanneer precies? Hoe zullen ze het onthouden? Hier is hoe het gesprek eruit zou kunnen zien.

Een van de beste hulpmiddelen om een cliënt te helpen zich aan zijn gedragsactiveringsplan te houden, is sociale steun. Vraag de cliënt een vriend(in) uit te zoeken met wie hij/zij prettig kan praten over zijn/haar plan, en kijk of die vriend(in) hem/haar wil aanmoedigen. Het kan nuttig zijn voor de clinicus om in te checken op een cliënt en hun plan, vooral als er een lange kloof is tussen de sessies.

De taak van de clinicus eindigt niet zodra de cliënt begint met het initiëren van hun plan. Aan het begin van elke sessie moet de clinicus vragen naar hoe het plan van de cliënt gaat om het belang ervan te benadrukken. De successen van de cliënt moeten met lof worden ontvangen, en mislukkingen moeten worden aangepakt met het oplossen van problemen. Misschien paste de geplande activiteit niet goed (Was het belonend? Was het gemakkelijk?), of misschien vergat de cliënt het gewoon te doen. Als een cliënt succes had, moet hij eraan herinnerd worden dat dit een langetermijnproject is en dat hij de volgende week verder moet gaan. Als de motivatie en stemming beginnen te verbeteren, begin dan met de overgang naar meer uitdagende positieve activiteiten met een langetermijnbeloning (maar verwaarloos de makkelijke en lonende dingen niet helemaal).

Dat is het-je bent eindelijk klaar! Indien nodig kan een cliënt op dit punt in de behandeling beter in staat zijn om verder te gaan en zaken als negatieve cognities aan te pakken, maar dat is weer een heel ander beestje. Hieronder hebben we een video opgenomen om enkele van de belangrijkste punten van gedragsactivatie te benadrukken. Veel succes in de strijd tegen psychische aandoeningen!

1. Jacobson, N. S., Dobson, K. S., Truax, P. A., Addis, M. E., Koerner, K., Gollan, J. K., … & Prince, S. E. (1996). Een componentenanalyse van cognitief-gedragstherapeutische behandeling voor depressie. Journal of consulting and clinical psychology, 64(2), 295.

2. Lejuez, C. W., Hopko, D. R., LePage, J. P., Hopko, S. D., & McNeil, D. W. (2001). Een korte gedragsmatige activeringsbehandeling voor depressie. Cognitive and Behavioral Practice, 8(2), 164-175.

3. Spates, C. R., Pagoto, S. L., & Kalata, A. (2006). A qualitative and quantitative review of behavioral activation treatment of major depressive disorder. The Behavior Analyst Today, 7(4), 508.