Effectieve dosis (farmacologie)

In de farmacologie is een effectieve dosis (ED) of effectieve concentratie (EC) een dosis of concentratie van een geneesmiddel die een biologische respons teweegbrengt. De term effectieve dosis wordt gebruikt wanneer de metingen in vivo worden verricht, terwijl de term effectieve concentratie wordt gebruikt wanneer de metingen in vitro worden verricht.

Er wordt wel beweerd dat elke stof toxisch kan zijn bij een dosis die hoog genoeg is. Dit concept werd in 2007 geïllustreerd toen een Californische vrouw stierf aan watervergiftiging tijdens een wedstrijd die door een radiostation werd georganiseerd. De grens tussen werkzaamheid en toxiciteit is afhankelijk van de patiënt, hoewel de dosis die een arts toedient binnen het vooraf bepaalde therapeutische bereik van het geneesmiddel moet vallen.

Het belang van het bepalen van het therapeutische bereik van een geneesmiddel kan niet genoeg worden benadrukt. Dit wordt in het algemeen gedefinieerd als het bereik tussen de minimale effectieve dosis (MED) en de maximaal getolereerde dosis (MTD). De MED wordt gedefinieerd als het laagste dosisniveau van een farmaceutisch product dat een klinisch significante respons in gemiddelde werkzaamheid oplevert, die ook statistisch significant beter is dan de respons van het placebo. Evenzo is de MTD het hoogst mogelijke maar nog steeds aanvaardbare dosisniveau met betrekking tot een vooraf gespecificeerde klinische limiettoxiciteit. In het algemeen hebben deze grenzen betrekking op de gemiddelde patiëntenpopulatie. In gevallen waarin er een groot verschil is tussen de MED en de MTD, wordt gesteld dat het geneesmiddel een groot therapeutisch venster heeft. Omgekeerd, als het bereik relatief klein is, of als de MTD kleiner is dan de MED, dan zal het farmaceutisch product weinig tot geen praktische waarde hebben.