Depressie: Geen inflammatoire ziekte, maar ontsteking speelt een grote rol

“Ontsteking wordt verrassend relevant voor klinische behandeling”, aldus Raison, directeur van klinisch en translationeel onderzoek aan het Usona Institute. Hij noemt ontsteking een overblijfsel uit de tijd van de vroegste menselijke ontwikkeling, maar zegt dat het nu wordt aangewakkerd door levensstijl, met de neiging om op hol te slaan. Maar voor evolutionaire doeleinden was “ontsteking alles wat tussen een persoon en een bijna zekere dood door infectie stond,” zei hij.

Zware depressie is geen ontstekingsaandoening, zei hij – als dat zo was, zou je elke depressieve persoon een ontstekingsremmer willen geven.

Daaraan kleven echter bezwaren, waar Raison zich in verdiepte door wat hij een reeks “gedachte-experimenten” noemde te presenteren en eerdere studies door te nemen.

Er bestaat geen twijfel over, zei hij, dat ontstekingswegen in de hersenen in wisselwerking staan met elk systeem in het lichaam. Als gevolg daarvan kunnen mensen verschillen in hun gevoeligheid daarvoor of kunnen ze verschillende kwetsbaarheden hebben als het gaat om effecten op depressie.

Wat als ontsteking alleen relevant is voor een subgroep van mensen met depressie? Raison en zijn collega’s theoretiseerden al vroeg dat, omdat mensen die interferon-alfa kregen depressief werden, vermindering van depressieve symptomen zou correleren met vermindering van ontstekingsbiomarkers. Met andere woorden, mensen met een depressie en een hoge ontstekingswaarde zouden reageren op een interventie, maar mensen die depressief zijn maar geen ontsteking hebben niet.

In 1 studie werden 60 patiënten met een behandelingsresistente depressie gerandomiseerd om ofwel 3 infusies van de tumor necrose factor (TNF) infliximab ofwel een zoutwater placebo te krijgen gedurende 12 weken. Tot Raisons schrik, versloeg zout water infliximab.

Dat was de studie die bewees dat depressie geen ontstekingsaandoening was, maar ze hadden nog een andere theorie dat als de ontsteking hoog was, die patiënten degenen zouden zijn die op de behandeling zouden reageren. Dat was waar in de zoutwaterstudie – het was de groep met de hoge ontstekingswaarden die wel reageerde op infliximab. Hij noemde dit een “groot mysterie.”

“Als majeure depressie een hersenaandoening is, dus de hersenen zijn kapot, hoe kan het dan dat het uitschakelen van het signaal van het lichaam mensen depressief kan maken?” zei hij.

Dit kan betekenen dat de hersenen reageren op signalen uit de omgeving dat er een probleem is, zei hij. Het kan ook suggereren dat ontsteking misschien niet ook slecht is voor iedereen, maar toch “ontsteking kan een weg naar depressie zijn.”

“Kom niet naar de microfoon en vraag me, ‘waar begint die cut-off?'” vertelde hij zijn publiek. “Daar is geen antwoord op.”

De rol van ontsteking in de behandeling

Raison besprak verschillende studies die wijzen op de rol die verhoogde ontsteking heeft in het remmen van behandelingsrespons.

In 1 studie hadden 102 patiënten met therapieresistente MDD hogere niveaus van C-reactief proteïne (CRP), en patiënten die 3 of meer proeven faalden, hadden hogere TNF, oplosbare TNF-receptor 2, en interleukine-6 in vergelijking met individuen met 0 of 1 proef.

In een andere studie verhoogde chronische ontsteking door infectie de mate van MDD en verminderde de respons op antidepressiva, en een andere studie toonde aan dat ontsteking de respons op psychotherapie verminderde.

Al deze informatie is alleen nuttig als het kan helpen bij het nemen van beslissingen over behandeling, en daartoe toonde Raison resultaten van een onderzoek waaruit bleek dat patiënten met hoge CRP-spiegels beter reageerden op de selectieve serotonine heropname remmer (SSRI) escitalopram dan op het tricyclische antidepressivum nortriptyline.

In een ander onderzoek verbeterde bupropion toegevoegd aan een SSRI de respons op de behandeling voor degenen bij wie de CRP-spiegels gelijk waren aan of hoger waren dan 1 mg/L. In feite was dat een van Raisons conclusies – ontstekingsbiomarkers kunnen helpen de behandeling te sturen, bijvoorbeeld door een geneesmiddel als bupropion aan een SSRI toe te voegen.

Er zijn ook ontstekingsverschillen naar geslacht, zei hij, wat waarschijnlijk kan worden verklaard door de rol van ontsteking in de evolutie tijdens de vruchtbare jaren van vrouwen, waarin “vrouwen een hogere reproductieve prijs betalen.” Ontsteking vermindert de vruchtbaarheid, belemmert het geven van borstvoeding en leidt de energie weg van de voortplanting. Vrouwen hebben misschien meer kans om een depressie te ontwikkelen omdat sociale terugtrekking de blootstelling aan ziekteverwekkers verminderde, zodat vrouwen in staat waren om te overleven met minder ontsteking en toch de dood door infectie konden vermijden, zei hij.