De waarde van democratie

Waarom zou “het volk” moeten regeren? Is democratie echt superieur aan een andere regeringsvorm? Hoewel een volledige verkenning van deze kwestie buiten het bestek van dit artikel valt (zie politieke filosofie), toont de geschiedenis – in het bijzonder de geschiedenis van de 20e eeuw – aan dat de democratie een aantal unieke eigenschappen bezit die de meeste mensen, ongeacht hun politieke overtuigingen, als wenselijk zouden beschouwen: (1) democratie helpt om de heerschappij van wrede en gemene alleenheersers te voorkomen; (2) moderne representatieve democratieën voeren geen oorlogen met elkaar; (3) landen met een democratische regering zijn over het algemeen welvarender dan landen met een niet-democratische regering; en (4) democratie heeft de neiging om de menselijke ontwikkeling – gemeten naar gezondheid, onderwijs, persoonlijk inkomen, en andere indicatoren – beter te bevorderen dan andere regeringsvormen dat doen. Ook andere kenmerken van democratie zouden door de meeste mensen als wenselijk worden beschouwd, hoewel sommigen ze als minder belangrijk zouden beschouwen dan de kenmerken 1 tot en met 4 hierboven: (5) democratie helpt mensen hun fundamentele belangen te beschermen; (6) democratie garandeert haar burgers fundamentele rechten die niet-democratische systemen niet verlenen en ook niet kunnen verlenen; en (7) democratie garandeert haar burgers een breder scala van persoonlijke vrijheden dan andere regeringsvormen doen. Ten slotte zijn er enkele kenmerken van de democratie die sommige mensen – de critici van de democratie – helemaal niet wenselijk achten, maar die de meeste mensen bij nader inzien toch op zijn minst de moeite waard zouden vinden: (8) alleen democratie biedt mensen een maximale kans om te leven onder wetten van hun eigen keuze; (9) alleen democratie biedt mensen een maximale kans om morele verantwoordelijkheid te nemen voor hun keuzes en beslissingen over het regeringsbeleid; en (10) alleen in een democratie kan er een relatief hoog niveau van politieke gelijkheid zijn.

Ondanks deze voordelen zijn er al sinds de oudheid critici van democratie. Misschien wel de meest blijvende van hun beschuldigingen is dat de meeste mensen niet in staat zijn om op een zinvolle of competente manier deel te nemen aan de regering omdat zij niet over de nodige kennis, intelligentie, wijsheid, ervaring, of karakter beschikken. Zo stelde Plato, zoals hierboven vermeld, dat de beste regering een aristocratie van “filosoof-koningen” zou zijn, die door hun strenge intellectuele en morele training bij uitstek geschikt zouden zijn om te regeren. De opvatting dat het volk als geheel niet in staat is zichzelf te besturen, werd niet alleen door koningen en aristocratische heersers aangehangen, maar ook door politieke theoretici (waaronder Plato), religieuze leiders en andere autoriteiten. Deze opvatting was in een of andere vorm over de gehele wereld gangbaar gedurende het grootste deel van de geschreven geschiedenis tot aan het begin van de 20e eeuw, en is sindsdien het vaakst aangevoerd door tegenstanders van de democratie in Europa en elders ter rechtvaardiging van verschillende vormen van dictatuur en eenpartijstaat.

Zo lang er democratische regeringen bestaan, zullen er ongetwijfeld critici van de democratie zijn. De mate waarin zij erin zullen slagen aanhangers te winnen en de totstandkoming van niet-democratische regimes te bevorderen, zal afhangen van de mate waarin democratische regeringen de nieuwe uitdagingen en crises die zich vrijwel zeker zullen voordoen, het hoofd weten te bieden.