De gevaren van eenzaamheid en isolement bij senioren – Welbi

Eenzaamheid is dodelijk. Voor senioren kan eenzaamheid een even groot gezondheidsrisico vormen als obesitas, roken of alcoholisme.

Eenzaamheid en isolement van senioren zijn geen zaken die mogen worden genegeerd of lichtvaardig opgevat. Uit een onderzoek van Statistics Canada uit 2009 bleek dat ongeveer 20% van de senioren van 65 jaar en ouder zich ten minste een deel van de tijd eenzaam voelde. Voor senioren van 85 jaar en ouder was dit cijfer 25%. Dit is een probleem dat erger wordt naarmate men ouder wordt, en het kan grote negatieve gevolgen hebben. Eenzaamheid en isolement vormen niet alleen een grote bedreiging voor de lichamelijke gezondheid van senioren, maar kunnen ook ernstige gevolgen hebben voor de geestelijke gezondheid.

Eenzaamheid versus isolement

Er moet onderscheid worden gemaakt tussen eenzaamheid en isolement, omdat ze niet hetzelfde zijn. Een studie van de McMaster University definieert isolement als een toestand die ontstaat door het hebben van te weinig of geen sociale relaties. Dit staat in contrast met eenzaamheid, wat de subjectieve perceptie is van het hebben van onvoldoende sociale relaties of niet genoeg contact met mensen.

Een paar onderzoekers uit Wales keken ook naar de verschillen tussen eenzaamheid en isolement bij volwassenen boven de 65, en maakten een onderscheid tussen de twee. Mensen werden als geïsoleerd beschouwd als ze aan de volgende criteria voldeden

• Leeft alleen

• Gaat nooit het huis uit

• Heeft geen naaste familie

• Nooit iemand bezocht

• Heeft geen contact met buren

• Is meer dan 9 uur per dag alleen

• Heeft geen telefoon

• De dichtstbijzijnde buur is meer dan 50 meter weg (buiten gehoorsafstand)

Eenzaamheid, had daarentegen andere criteria:

• wenst meer vrienden

• ziet vrienden en familie te weinig

• heeft geen vertrouweling

• heeft geen echte vrienden die in de buurt wonen

• ontmoet niet genoeg mensen

• heeft niemand aan wie hij gunsten kan vragen

• heeft de vorige kerst alleen en eenzaam doorgebracht

De twee zijn verwant maar verschillend. Het is mogelijk dat senioren geïsoleerd zijn en zich niet eenzaam voelen (en omgekeerd), waar de studie dieper op ingaat. Het feit dat deze twee kwesties gescheiden zijn, zou kunnen betekenen dat ze senioren anders beïnvloeden, maar er is meer onderzoek nodig om hier een conclusie over te trekken.

De eenzaamheid en isolatie die senioren ervaren, is meestal een gevolg van sociale relaties van lage kwaliteit of een gebrek aan deze relaties helemaal. Er zijn echter andere risicofactoren die hen vatbaarder kunnen maken voor deze problemen.

Risicofactoren

Een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van eenzaamheid en isolement is alleen wonen. Senioren die niet samenwonen met een echtgenoot of ander familielid hebben veel meer kans om gevoelens van eenzaamheid te ontwikkelen. In 2011 ontdekte Statistics Canada dat 31,5% van de vrouwen en 16% van de mannen boven de 65 jaar alleen woont. Maar zelfs degenen die niet alleen wonen, zijn vatbaar voor eenzaamheid. Uit een onderzoek van de Universiteit van Californië in San Francisco bleek dat 43% van de senioren zich eenzaam voelde, hoewel slechts 18% alleen woonde.

Vele bronnen identificeren een gebrek aan vervoer als een ander risico. Naarmate senioren ouder worden, zullen ze uiteindelijk de mogelijkheid verliezen om te rijden, en het verlies van deze vrijheid kan moeilijk te accepteren zijn. Sommige senioren vermijden ook om te lopen in hun gemeenschap als gevolg van lage begaanbaarheid of angst om te vallen. Als senioren niet in staat zijn om te rijden en aarzelen om te lopen, kunnen ze terughoudend zijn om andere vervoersmogelijkheden te proberen, vooral als ze niet weten hoe ze die kunnen bereiken. Dit kan het isolement gemakkelijk verergeren als de senioren geen familieleden met auto hebben die in de buurt wonen.

Een rapport van de regering van Canada identificeerde verschillende andere risicofactoren die het risico op isolement verhogen. Sommige daarvan zijn 80 jaar of ouder zijn, chronische gezondheidsproblemen hebben, een gebrek aan contact met familie, leven met een laag inkomen, en veranderende familiestructuren. Andere risicofactoren die door belanghebbenden en senioren in het verslag als belangrijk worden aangemerkt, zijn onder meer:

• gebrek aan kennis van of toegang tot gemeenschapsdiensten en -programma’s

• verlies van gemeenschapszin

• levenslange gezondheidsproblemen, waaronder handicaps

• angst, stigmatisering of een leeftijdsgebonden houding die senioren ervan weerhoudt toegang te krijgen tot gemeenschapsdiensten/programma’s of sociaal actief te zijn in hun gemeenschap

• levensveranderingen (overlijden van een familielid, verhuizing naar een instelling voor langdurige zorg, verlies van rijbewijs, enz.).

Het rapport identificeerde ook groepen die een groter risico lopen op sociaal isolement. Tot deze groepen behoren senioren met een laag inkomen, senioren die zorg verlenen aan anderen, senioren van Aboriginal-afkomst, senioren die nieuw zijn in Canada of immigranten, en LGBT-senioren. Senioren met fysieke en mentale gezondheidsproblemen lopen ook risico, wat een groot probleem kan zijn omdat eenzaamheid deze gezondheidsproblemen nog meer kan versterken.

Effecten op de gezondheid

De effecten van isolatie en eenzaamheid kunnen ernstige negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid van senioren. Eén studie wees uit dat eenzame senioren een 59% hoger risico hebben op lichamelijke en geestelijke gezondheidsachteruitgang, en een 45% hoger risico op overlijden. Andere onderzoekers hebben gesuggereerd dat eenzaamheid even gevaarlijk kan zijn als 15 sigaretten per dag roken of alcoholist zijn.

De lichamelijke gezondheid kan op een aantal manieren worden beïnvloed door eenzaamheid. Geïsoleerde senioren zijn vatbaarder voor ernstige ziekten zoals chronische longaandoeningen, artritis, en verminderde mobiliteit. Gevoelens van eenzaamheid kunnen senioren aanzetten tot andere ongezonde gedragingen, zoals overconsumptie van alcohol, overmatig eten en roken, als een manier om met de eenzaamheid om te gaan. Eenzaamheid kan er ook toe leiden dat senioren meer tijd binnenshuis doorbrengen en lichamelijke activiteit vermijden. Dit gebrek aan lichaamsbeweging kan leiden tot een verhoogde kans op hoge bloeddruk, hartziekten en andere problemen.

Meerdere studies hebben aangetoond dat eenzaamheid de gezondheid van het hart op belangrijke manieren kan beïnvloeden. Onderzoekers in Zweden ontdekten dat coronaire bypasspatiënten die zichzelf als eenzaam beschouwden, 2,6 keer meer kans hadden om binnen 30 dagen na de operatie te overlijden dan niet-eenzame patiënten. Bovendien was zelfs 5 jaar na de operatie het risico op overlijden voor eenzame patiënten nog steeds 1,8 keer hoger.

Eenzaamheid en isolement kunnen ook grote gevolgen hebben voor de geestelijke gezondheid. Uit een Nederlandse studie bleek dat senioren die lijden aan eenzaamheid een 64% hoger risico op dementie hebben. Depressie komt ook veel voor bij eenzame senioren. Onder senioren die in woonzorgcentra wonen, blijkt het percentage depressies maar liefst 44% te zijn. Dit is vooral relevant, omdat senioren die in deze faciliteiten wonen naar schatting veel hogere percentages eenzaamheid hebben dan senioren die in hun gemeenschap blijven wonen.

Er zijn een aantal stappen die kunnen worden ondernomen om te proberen de eenzaamheid en het isolement waarmee senioren worden geconfronteerd te verlichten. Sommige van deze omvatten betere toegang tot vervoer, werken aan een betere integratie van senioren in hun gemeenschappen, en het gebruik van technologie om hen te helpen in contact te komen met anderen.

Voor meer details over mogelijke oplossingen en andere ideeën over hoe senior eenzaamheid en isolatie aan te pakken, check out dit artikel.