De fascinerende wereld van Japanse onomatopeeën

Geluiden en staten

“Stop met luieren en pas op de kinderen!” “Zit niet te kletsen aan de telefoon!” “Blijf niet rondhangen en niets doen!” Elke keer als ik mijn vrouw zo hoor praten, word ik nerveus (biku biku). Japanse onomatopeeën zijn rijkelijk expressief voor het beschrijven van de nuances van veel verschillende situaties.

Het omvat giongo, dat zijn woorden die worden gebruikt om geluiden weer te geven, zoals dierengeluiden. Gitaigo, daarentegen, worden gebruikt om bepaalde toestanden weer te geven, en de Japanse taal is opmerkelijk vanwege haar overvloed aan dergelijke woorden. Voor vloeiend Japans sprekenden is het volkomen natuurlijk om ze regelmatig te gebruiken. Hoewel alle talen ter wereld onomatopeeën kennen, verschillen ze sterk in de klanken die ze gebruiken.

Voorbeelden van Japanse onomatopee

Ira ira

Afgeleid van het woord ira, dat “doorn” betekent. Wordt gebruikt om een ontevreden of geïrriteerd gevoel aan te geven.

Voorbeeld:
試験勉強が思うように進まずイライラする。
Shiken benkyō ga omou yō ni susumazu ira ira suru.
Ik ben geïrriteerd omdat mijn examenstudie niet zo goed gaat als ik dacht.

Pika pika

Glanzend, glinsterend.

Voorbeeld:
靴をピカピカに磨いて会社に行く。
Kutsu o pika pika ni migaite kaisha ni iku.
Ik poets mijn schoenen tot ze glimmen voordat ik naar mijn werk ga.

Waku waku

Leidt af van het werkwoord waku om te beschrijven dat water uit de grond “gutst”. Duidt op opwinding door anticipatie of geluk.

Voorbeeld:
彼女が留学を終え、帰ってくる。ワクワクしながら空港に迎えに行った。
Kanojo ga ryūgaku o oe, kaette kuru. Waku waku shinagara kūkō ni mukae ni itta.
Mijn vriendin was op de terugweg van haar studie in het buitenland. Ik was opgewonden toen ik haar ging ontmoeten op het vliegveld.

Fuwa fuwa

Licht en pluizig. Ook gebruikt om een soort voorwerp te beschrijven dat door de lucht zweeft.

Voorbeeld:
青空に白い雲がふわふわ浮いている。
Aozora ni shiroi kumo ga fuwa fuwa uiteiru.
Witte, pluizige wolken zweven in de blauwe lucht.

Mochi mochi

De zachte, kleverige textuur van sommige voedingsmiddelen; zacht en soepel (van de huid).

Voorbeeld:
赤ちゃんのもちもちした肌がうらやましい。
Akachan no mochi mochi shita hada ga urayamashii.
Ik ben jaloers op de zachte en soepele huid van baby’s.

Niko niko

Glimlacht opgewekt.

Voorbeeld:
何かいいことがあったのか、きょうの上司は終始ニコニコ顔だ。
Nani ka ii koto ga atta no ka, kyō no jōshi wa shūshi niko niko gao da.
Er moet iets leuks gebeurd zijn met mijn baas; ze straalt al de hele dag.

Peko peko

Hongerig zijn; dienstbaar zijn. Zou een aangepaste vorm zijn van het werkwoord hekomu, “hol worden.”

Voorbeelden:
お腹がぺこぺこで集中できない。
Onaka ga peko peko de shūchū dekinai.
Ik ben uitgehongerd, dus ik kan me niet concentreren.

社長にペコペコす̈↪Lo_308。
Shachō ni peko peko suru.

Doki doki

De snelle hartslag veroorzaakt door blijdschap, onbehagen, angst, of verrassing.

Voorbeeld:
試験結果発表の日、不安で心臓がドキドキした。
Shiken kekka happyō no hi, fuan de shinzō ga doki doki shita.
de dag dat de examenresultaten bekend werden gemaakt, klopte mijn hart zo hard van de zenuwen.

Pera pera

Vlot spreken, met name een vreemde taal.

Voorbeeld:
彼は英語がペラだ。
Kare wa eigo ga pera pera da.
Hij spreekt vloeiend Engels.

Diergeluiden

Japans heeft relatief weinig werkwoorden of bijvoeglijke naamwoorden vergeleken met Engels of Arabisch. Hetzelfde werkwoord naku wordt vaak gebruikt voor het maken van geluiden, of het nu gaat om vogels, insecten, honden, katten, schapen, of kikkers. Verschillende kanji die gebruikt worden als bijwoorden, zoals chun chun voor kleine vogels, wan wan voor honden, en kā kā voor kraaien, voorkomen echter verwarring. Misschien was de mogelijkheid om verschillende kanji voor naku te gebruiken – waaronder 鳴く, 啼く, en 哭く – een reden voor de beperkte ontwikkeling van andere werkwoorden.

In talen als het Engels en Arabisch zijn er daarentegen verschillende werkwoorden voor afzonderlijke dier- en vogelgeluiden. In het Engels blaffen honden, brullen leeuwen, en kwaken kikkers. Er zijn echter een paar alternatieven voor naku in het Japans, zoals saezuru (tsjirpen), hoeru (blaffen), en inanaku (hinniken).

Er zijn ook veel giongo en gitaigo voor het beschrijven van hoe mensen lachen, lopen, of eten. Lachen en glimlachen kunnen worden uitgedrukt met de woorden kera kera (kakelen), gera gera (gieren), kusu kusu (grinniken), niya niya (grijnzen), niko niko (stralen), en nita nita (grijnzen).

Verbijsterende Flexibiliteit

Onomatopoëtische uitdrukkingen kunnen een bijzondere uitdaging vormen voor de taalleerder vanwege hun flexibiliteit en brede scala aan betekenissen. De term goro goro kan bijvoorbeeld van alles betekenen, van het rommelen van de donder tot het luie “rollen” van een inactief iemand thuis in het weekend.

Goro goro

1. Het geluid van de donder.
   Voorbeeld:
   雷がゴロゴロと鳴っている。
   Kaminari ga goro goro to natteiru.
   De donder rommelt.
2. Er rolt iets groots en zwaars.
   Voorbeeld:
   岩がゴロゴロと転がり落ちていった。
   Iwa ga goro goro to korogari ochite itta.
   De grote rots rolde en tuimelde naar beneden.
3. Het onaangename gevoel iets in het oog te hebben of ziek te zijn in de maag.
   Voorbeeld:
   Gyūnyū o nondara onaka ga goro goro shite kita.
   Nadat ik wat melk had gedronken, kreeg ik maagklachten.
4. Voorkomen of vaak voorkomen.
   Voorbeeld:
   そんな話は世間にゴロゴロしている。
   Sonna hanashi wa seken ni goro goro shiteiru.
   Waar jij het over hebt, gebeurt de hele tijd.
5. Niets doen of niets doen.
   Voorbeeld:
   休みの日は家でゴロゴロしている。
   Yasumi no hi wa ie de goro goro shiteiru.
   Op dagen dat ik niet werk, luier ik gewoon thuis rond.

De pijn van verkeerd begrepen worden

Er is ook een breed scala aan onomatopeeën om over pijn te praten, of het nu kiri kiri, zuki zuki, piri piri, of jin jin is. Het is niet altijd gemakkelijk om deze in het Engels te onderscheiden.

Toch is het uiterst nuttig om pijn te kunnen beschrijven wanneer men het aan een medische deskundige moet uitleggen. Bijvoorbeeld, wanneer het aanvoelt als een herhaalde scherpe, stekende pijn, helpt het om het aan een Japanse arts te beschrijven als kiri kiri. Aangezien ik nog steeds geen onomatopeeënwoordenschat beheers, kan de kwelling van buikpijn verergerd worden door het onvermogen om adequaat uit te drukken wat ik voel.

De wereld van de Japanse onomatopeeën is een fascinerende en onderhoudende. Ik ben van plan om gestaag (don don) gebruik te blijven maken van deze woorden.

(Oorspronkelijk gepubliceerd in het Japans op 18 september 2017. Illustraties door Mokutan Angelo.)