De echte geschiedenis van pelgrimschip de Mayflower in Londen

Vanuit Rotherhithe, in het zuidoosten van Londen, vertrok het schip, de Mayflower, voor het eerst op zijn beroemde pelgrimstocht. Dit alles wordt herdacht aan de oevers van de Theems.

Tussen de 10 en 12 procent van de Amerikanen beweert dat hun afstamming teruggaat op de kolonisten die in 1620 met de Mayflower uit Engeland vertrokken. Volgens de gangbare wijsheid noemden zij hun landingsplaats “Plymouth”, naar de Engelse stad van waaruit zij vertrokken. De waarheid is echter dat de Mayflower niet meer dan een vluchtige band met Plymouth had. Een groot deel van de passagiers kwam uit de East Midlands, en de bemanning waarschijnlijk uit Zuid-Londen.

Het was vanuit Rotherhithe in Zuid-Londen dat de reis naar Amerika echt begon. Het is misschien verrassend dat hier vandaag de dag meer Mayflower-monumenten te vinden zijn dan waar ook in Groot-Brittannië. Waar komt Plymouth in het verhaal?

De plaats waar de emigranten uiteindelijk een kolonie stichtten was al New Plymouth (ook bekend als Plimouth of Plimoth) genoemd door de Engelse soldaat en ontdekkingsreiziger Captain John Smith, bekend van Jamestown. De naam was een van de vele op Engelse graafschappen, steden en dorpen gebaseerde namen die werden gebruikt om de oorspronkelijke inheemse namen te vervangen. De naam verscheen voor het eerst op kaarten in 1616, vier jaar voordat de Pelgrims met de Mayflower aankwamen. Omdat de plaats vanwaar zij uiteindelijk in Engeland waren uitgevaren toevallig ook Plymouth heette, kozen zij ervoor de naam te behouden voor hun nederzetting.

Het schip werd echter in Rotherhithe gecontracteerd en ingescheept, vanwaar de Mayflower naar Southampton voer, 150 mijl ten oosten van Plymouth. Hier gingen meer passagiers aan boord, en de Mayflower kreeg gezelschap van een zusterschip, de Speedwell, dat emigranten voor de reis uit Nederland had meegenomen.

Helaas begon de Speedwell, eenmaal op zee, al snel te lekken, waardoor de twee schepen gedwongen werden terug te keren naar Dartmouth voor reparaties, alvorens weer te vertrekken. Ongeveer 300 mijl uit de kust begon de Speedwell opnieuw te lekken. Deze keer keerden ze terug naar Plymouth, dat ten westen van zowel Southampton als Dartmouth lag en dus een geschiktere aanloophaven was.

De lading van de Speedwell en veel van haar passagiers werden vervolgens overgeladen op de reeds overvolle Mayflower, die voor de derde keer koers zette naar de Nieuwe Wereld. Dus, ondanks haar legendarische connecties met de reis, had de Mayflower misschien nooit Plymouth in zicht gekregen als de Speedwell zeewaardiger was geweest.

De Mayflower was meer dan 300 mijl van Plymouth gebouwd, in de Noord-Essex stad Harwich, waar het te water werd gelaten en werd geregistreerd. Samen met drie zakenpartners werd het schip gekocht door de man die de kapitein werd. Hij was Christopher Jones, die in Harwich woonde en getrouwd was. Zijn kleine zakenconsortium exploiteerde de Mayflower vervolgens als handelsschip.

In 1611 verhuisde Jones naar Rotherhithe, een parochie van Surrey, maar nu deel van de Londense Borough of Southwark. (Londenaren spreken dat uit als “Suthuk”.) Het was een plaats die zeer in trek was bij zeehandelaren vanwege de ligging aan de rivier de Theems, die op dit punt diep genoeg was voor grote schepen om voor anker te gaan en met gemakkelijke toegang tot de Noordzee, waarin de Theems uitmondde, zonder tussenliggende bruggen om de reis te belemmeren.

Rotherhithe ligt iets minder dan twee mijl ten oosten van de Tower Bridge, op een schiereiland dat uitsteekt in de Theems. Een groot deel van het gebied wordt herontwikkeld, wat betekent dat het nu de tijd is om het te bezoeken terwijl de monumenten van de oude geschiedenis nog te bezichtigen zijn.

Voor Mayflower-jagers moet de eerste stopplaats de pub op 117 Rotherhithe Street zijn. Een aanwijzing voor de relevantie van de pub in het Mayflower-verhaal is te zien op het dak: een windwijzer in de vorm van het beroemde schip. De pub heet sinds 1957 The Mayflower. Daarvoor was het de Spread Eagle and Crown, maar in 1620 was het The Shippe Inn.

Volgens de populaire mythe heeft kapitein Jones de Mayflower langszij de pub vastgebonden om geen liggeld te hoeven betalen. Als u vandaag de trap links van de ingang van de pub afloopt, komt u uit op het intergetijdengebied waar een aanlegsteiger passagiers en bemanningsleden aan boord zou hebben genomen.
Het gebied rond Rotherhithe trok in de jaren 1600 veel uitgesproken Dissenters aan, die weigerden zich aan te passen aan de officiële lijn van de Anglicaanse kerk. Deze separatisten, die zich hadden afgescheiden van de Church of England, zouden veel verkeer op en neer over de rivier hebben gekend toen schepen vertrokken naar vreemde oorden. Voeg daarbij de aanwezigheid van een beroemde zeekapitein binnen hun gemeenschap en het is niet verwonderlijk dat hij werd benaderd om de religieuze rebellen naar een plaats te brengen waar ze een nieuw leven konden beginnen in de Nieuwe Wereld.

Kapitein Jones selecteerde zijn bemanning uit plaatselijke zeelieden en in augustus 1620, met de eerste golf passagiers aan boord, verliet de Mayflower de trappen in de buurt van wat nu de Mayflower pub is, op weg naar Southampton voor de eerste etappe van wat zijn historische reis werd.

Na de trans-Atlantische reis keerde Christopher Jones terug naar Rotherhithe, waar hij in 1622 overleed. Hij en twee van zijn zakenpartners werden begraven in een plaatselijke kerk, waar ook zijn kinderen waren gedoopt. Die kerk, die dateerde uit de 12e eeuw, bestaat niet meer. Maar de huidige kerk van St. Mary the Virgin, die in 1716 op dezelfde plaats werd gebouwd, heeft drie gedenktekens voor de kapitein en de reis.

Om de kerk vanaf de Mayflower pub te bereiken, moet u door St. Marychurch Street lopen, die u toepasselijk langs Mayflower Street voert. Het is een mooie kerk, gebouwd voor 1000 gelovigen en ontworpen door de Britse architect John James, een medewerker van Sir Christopher Wren.

Ter herinnering aan de reis en de bemanning is op de muur van de kerktoren een gedenkplaat aangebracht, waarop staat:

“In 1620 vertrok de Mayflower vanuit Rotherhithe voor de eerste etappe van haar epische reis naar Amerika. Kapitein Christopher Jones uit Rotherhithe voerde het bevel.”

In de kerk bevindt zich nog een gedenkplaat die werd opgericht ter gelegenheid van de 250e verjaardag van de inwijding van de kerk: “De Mayflower. Christopher Jones, kapitein en mede-eigenaar, is op 5 maart 1622 op dit kerkhof begraven.”

De exacte locatie van de graven van kapitein Jones en zijn zakenpartners is onbekend, maar op het kerkhof bevindt zich nog een gedenkteken, ditmaal in de vorm van een standbeeld, waarop de kapitein van de Mayflower een klein kind vasthoudt. Hij kijkt achterom naar Engeland, terwijl het kind vooruit kijkt naar Amerika. Het standbeeld, dat in 1995 werd onthuld, is van de hand van ontwerper en kunstbeeldhouwer Jamie Sargeant.

Rotherhithe’s laatste gedenkteken voor de reis van de Mayflower staat bij Cumberland Wharf, een klein stukje lopen langs Rotherhithe Street, ten oosten van de Mayflower pub. In een hoek van dit pleintje met uitzicht op de rivier staat een beeld van een pelgrim en een jongetje.

Hoewel het tegenwoordig vrijwel zeker is dat de pelgrims niet de kiel en hoge hoeden droegen waarmee zij gewoonlijk geassocieerd worden, is dat wel de manier waarop het beeld traditioneel gekleed is. De jongen is, nogal ongerijmd, gekleed in de stijl van een krantenjongen uit de jaren 1930. Hij leest een krant, genaamd de Sunshine Weekly, waarvan de gebeeldhouwde pagina’s het verhaal vertellen van de Mayflower en alles wat er in Amerika is gebeurd sinds 1620.

De reis wordt getoond in een stripverhaal op de ene pagina; de andere toont beelden van Amerika door de eeuwen heen sinds een cowboy, het Vrijheidsbeeld, het Empire State Building, Amerikaanse auto’s, een Amerikaanse soldaat, en nog veel meer. De Pelgrim staat als een geest, leest de krant en wijst naar een pagina over de schouder van de jongen, terwijl een hondje rond hun voeten springt.
In een ander opzettelijk anachronisme bevat de zak van de pelgrim een kopie van de A-Z stadsplattegrond van Londen, die (ondanks het feit dat hij pas in de jaren 1930 werd vervaardigd) is gedateerd 1620. Zijn zak bevat ook een kruisbeeld en een kreeftenklauw, terwijl aan de voeten van de jongen een schaar, een hamer, een tang en een verfkwast te zien zijn. Het beeld werd in 1991 in opdracht gemaakt en heet Sunshine Weekly and the Pilgrim’s Pocket.

Verblijfsaccommodaties:

London City Hotel: Ideaal gelegen voor het verkennen van Rotherhithe en de bekendste bezienswaardigheden langs de rivier in Londen.

Holiday Inn Express, Limehouse: Gelegen in het hart van Londen, Docklands, dicht bij de rivier met gemakkelijke treinverbinding naar Centraal Londen.

The Tower: Dicht bij de Tower Bridge, Tower of London en St. Katherine Docks.

Om te eten en te drinken:

The Mayflower: De 17e-eeuwse pub in een verbouwd pakhuis met uitzicht op de Theems, beroemd om zijn zondagse roastdiners.

The Salt Quay: Britse gastropub in een verbouwd pakhuis met uitzicht op de Theems, beroemd om zijn zondagse roastdiners.

The Yellow House: Seizoensgebonden Brits menu met livemuziek, vooral populair om zijn houtgestookte pizza’s.

* Oorspronkelijk gepubliceerd in april 2017.