Code Breaking

Het was dankzij ULTRA dat we de oorlog wonnen.

Churchill aan Koning George VI

Tijdens de Tweede Wereldoorlog geloofde Duitsland dat zijn geheime codes voor radioberichten onontcijferbaar waren voor de Geallieerden. Het nauwgezette werk van codebrekers in het Britse Bletchley Park ontrafelde echter de geheimen van de Duitse oorlogscommunicatie en speelde een cruciale rol in de uiteindelijke nederlaag van Duitsland.

Het Enigma-verhaal begon in de jaren twintig, toen het Duitse leger – met behulp van een voor de zakelijke markt ontwikkelde ‘Enigma’-machine – begon te communiceren in onbegrijpelijke gecodeerde berichten. De Enigma-machine stelde de operator in staat een bericht in te typen en het vervolgens te ‘vervormen’ met behulp van een lettervervangingssysteem, gegenereerd door variabele rotors en een elektrisch circuit. Om het bericht te decoderen, moest de ontvanger de exacte instellingen van de raderen kennen. Duitse code-experts voegden tijdens de vooroorlogse jaren nieuwe stekkers, circuits en functies aan de machine toe, maar het basisprincipe bleef hetzelfde.

De eersten die dicht bij het kraken van de Enigma code kwamen, waren de Polen. Nauwe banden tussen de Duitse en de Poolse technische industrie stelden het Poolse codeerbureau in staat een Enigma machine te reconstrueren en de berichten van de Wehrmacht te lezen tussen 1933 en 1938. In 1939, met een dreigende Duitse invasie, deelden de Polen hun informatie met de Britten, die op hun beurt de Government Code and Cipher School oprichtten in Bletchley Park in Buckinghamshire. Wiskundigen en inlichtingendeskundigen, met de hulp van primitieve vroege computers, begonnen aan de complexe en dringende taak om de Enigma code te kraken.

De Duitsers, overtuigd dat hun Enigma berichten onbreekbaar waren, gebruikten de machine voor slagveld, marine, en diplomatieke communicatie. Hoewel de experts in Bletchley er voor het eerst in slaagden de Duitse code te lezen tijdens de Noorse campagne in 1940, begon hun werk pas echt vruchten af te werpen in 1941, toen ze in staat waren bewijzen te verzamelen voor de geplande invasie van Griekenland, en Italiaanse marineplannen te leren voor de Slag bij Kaap Matapan. In de herfst kregen de Geallieerden voordeel in Noord-Afrika door het ontcijferen van gecodeerde berichten die door Rommel’s Panzerleger werden gebruikt. Informatie verkregen uit dergelijke hooggeplaatste Duitse bronnen kreeg de codenaam ULTRA.

De Duitsers boekten ook enkele opmerkelijke successen bij het breken van codes. De B-Dienst (bewakingsdienst) brak de Britse marine code al in 1935, waardoor ze geallieerde konvooien konden lokaliseren tijdens de vroege stadia van de Slag om de Atlantische Oceaan. Hoewel de VS haar marinecode in april 1942 veranderde, kwam de verandering te laat om de ravage te voorkomen die werd aangericht door Operatie Paukenschlag, de Duitse U-boot campagne voor de oostkust van Amerika begin dat jaar. De Duitsers slaagden er ook in de Sovjet en Deense codesystemen te kraken. Maar hun inspanningen – gefragmenteerd en verdeeld tussen rivaliserende cryptologie afdelingen – misten het consistente succes bereikt in Bletchley Park.

Vanaf 1941, concentreerden Bletchley’s experten zich op het breken van de codes gebruikt door Duitse U-boten in de Atlantische Oceaan. In maart 1941, toen de Duitse gewapende trawler ‘Krebs’, compleet met Enigma machines en codeboeken, voor de kust van Noorwegen werd gekaapt, kon de Duitse marine Enigma code eindelijk worden gelezen. De Geallieerden konden nu ontdekken waar U-boten op jacht waren en hun eigen schepen wegleiden van gevaar.

De Duitse marine, terecht achterdochtig dat hun code was gekraakt, introduceerde een vierde wiel in het apparaat, waardoor de mogelijke instellingen met zesentwintig werden vermenigvuldigd. De Britten braken uiteindelijk deze code, die zij ‘Shark’ noemden, in december 1942. Het gebruik van ULTRA heeft de Geallieerden altijd voor problemen gesteld, omdat een al te flagrante reactie op het apparaat de Duitsers het vermoeden zou geven dat hun berichten werden gelezen. Maar Bletchley Park en zijn staf leverden een cruciale en baanbrekende bijdrage aan de nederlaag van de As.

Wist u dat?

De Britten deden hun best om hun succes met het breken van codes voor de As te verbergen. In 1942, toen vijf Italiaanse schepen op weg naar Afrika tot zinken waren gebracht door ULTRA informatie, stuurde Churchill een telegram naar Napels om een fictieve spion te feliciteren en hem een bonus toe te kennen.