Bent u klaar om u niet langer slachtoffer te voelen?

Bron: YAKOBCHUK VIACHESLAV/

Een slachtoffer is volgens Websters woordenboek iemand die door iemand anders is aangevallen, verwond, beroofd, gedood, bedrogen of voor de gek gehouden, of die schade heeft ondervonden van een onaangename gebeurtenis.

Iedereen wordt in zijn leven aangevallen, verwond, bedrogen, voor de gek gehouden en schade berokkend – is het niet lichamelijk, dan emotioneel. En iedereen wordt geschaad door onplezierige gebeurtenissen. We zijn allemaal slachtoffers, op momenten, van de uitdagingen en moeilijkheden van het leven – het leven is leven.

Het is psychologisch gezond om het lijden en de gevoelens van machteloosheid te erkennen die met dergelijke ervaringen gepaard gaan. En toch zijn er mensen die zich de hele tijd slachtoffer voelen, ongeacht hun omstandigheden. Mensen met een slachtoffermentaliteit zijn altijd slachtoffer, althans in hun eigen gedachten. Ze hebben een consistente slachtofferidentiteit en zien het leven voortdurend door een slachtofferbril.

We kennen allemaal mensen die voortdurend commentaar lijken te hebben op het onrecht dat hen wordt aangedaan – hoe anderen hen ontzeggen wat ze nodig hebben, willen en verdienen, hen tegen hun wil controleren en hen laten doen wat ze niet willen doen. Of hoe het leven tegen hen is en het universum ontworpen is om hen persoonlijk te straffen. Misschien bent u zelf wel iemand die het leven op deze manier ervaart.

Neither feeling like a victim of life, or loving someone who’s convinced they’re the victim of life, is easy. Beide zijn pijnlijk. Bekijk deze gevallen eens:

Voorbeeld 1

Mary en haar man, Phil, gaan op vakantie. Mary heeft alles geboekt, maar heeft Phil gevraagd de ophaaltijd van de taxi te bevestigen. Op de ochtend dat ze zouden vertrekken, meldt Phil (die de vluchttijd kent) nonchalant dat de auto is bevestigd voor een tijd die te laat is om de vlucht nog te halen. Mary vraagt Phil of hij de tijd heeft gecorrigeerd, waarop hij antwoordt dat zij de auto op de te late tijd moet hebben geboekt, omdat het bedrijf dat in hun logboek had staan.

Mary is gefrustreerd, verward en boos. Als reactie besluit ze niets te doen aan de ophaaltijd van de auto en in plaats daarvan kiest ze ervoor om te stoven in woede en woede op haar man. De resterende drie uur voordat de auto komt, besteedt ze aan het opbouwen van een slachtofferverhaal waarin Phil haar controleert en de vakantie steelt die ze geboekt, verdiend en verdiend heeft. Zoals zij het ziet, maakt Phil’s beslissing om de auto niet te veranderen haar machteloos om te krijgen wat ze wil. Ze besluit de kans te nemen om de ophaaltijd te houden zoals die is, mogelijk haar vlucht te missen en haar vakantie op te geven – dit alles om trouw te blijven aan haar slachtofferidentiteit en te bewijzen dat haar man erop uit is om haar geluk te vernietigen.

Zaak 2

Peters verhaal is dat hij altijd wordt gecontroleerd door de eisen van anderen en dat hij nooit over zijn leven kan beslissen. Op een recente ochtend zei zijn volwassen dochter dat ze het koud had in huis (terwijl ze een t-shirt droeg) en vroeg Peter of hij een manier wist om de verwarming hoger te zetten, omdat die niet leek te werken. Dit zond Peter in een volledige slachtoffer mentaliteit en de bijbehorende woede.

Hij was er zeker van dat hij opzettelijk werd gecontroleerd door zijn dochter, en ook dat hij nu de dag moest doorbrengen met uitzoeken hoe hij het verwarmingssysteem kon repareren, zodat zij zich niet ongemakkelijk zou hoeven voelen. Hij was ervan overtuigd dat als hij niet onmiddellijk iets aan haar probleem zou doen, hij zou worden gestraft en de schuld zou krijgen en verantwoordelijk zou worden gehouden voor haar ongelukkig zijn.

Hij was, zoals hij het zag, een slachtoffer van haar behoeften zonder zeggenschap over zijn eigen leven. De vorige dag nog had hij ruzie gehad met diezelfde dochter over het feit dat hij haar kamer had moeten opruimen omdat ze het zelf niet deed, en dat ze ondankbaar was. Zij antwoordde dat het haar niet kon schelen of haar kamer schoon was: Daarom deed zij het niet, en dat als hij het deed, hij het voor zichzelf deed. Peter schreeuwde terug: “Ik moet alles doen voor iedereen in dit huis, en alle anderen mogen doen wat ze willen doen.”

Geval 3

Lisa heeft al een maand geen vrije dag gehad, deels door haar eigen keuze en deels door het drukke seizoen van het bedrijf. Wanneer haar langverwachte vrije dag eindelijk aanbreekt, ontwaakt ze met het getrippel van de regen op haar dak. Lisa brengt de eerste twee uur van haar eerste vrije dag in een maand door met zichzelf te kwellen met gedachten over hoe God haar altijd straft, en dat het universum tegen haar is. Het enige wat ze wilde was buiten op een deken liggen. Was dat te veel gevraagd? Uiteraard.

What’s Missing

Voor Mary, onze vriendin die op het punt staat haar vlucht te missen, komt de slachtoffermentaliteit voort uit het onvermogen of de onwil om de verantwoordelijkheid te nemen voor haar eigen wensen en behoeften. Ongeacht de slechte keuze die haar man maakte, wilde Mary het vliegtuig halen. Ze wilde zich ontspannen voelen op weg naar het vliegveld. Ze wilde vakantie. Ze wilde ook een echtgenoot die ervoor zou zorgen dat de tijd van het ophalen haar wensen zou vervullen. Drie van deze vier wensen waren mogelijk; één niet. Maar in plaats van het heft in handen te nemen om te krijgen wat zij wilde, wat zo simpel zou zijn geweest als de telefoon oppakken en de ophaaltijd veranderen, gebruikte zij haar energie om (in haar eigen gedachten) ruzie te maken met haar echtgenoot over waarom hij haar dit aandeed, en waarom hij haar haar vakantie afnam.

In het geval van Peter, die alles moet laten vallen om zijn volwassen dochter te corrigeren bij het killen en haar kamer op te ruimen omdat ze het zelf niet wil doen, wordt slachtoffermentaliteit veroorzaakt door een gevoel van machteloosheid dat niets te maken heeft met de situatie bij de hand. Iemand als Peter begint met zich machteloos te voelen en projecteert dat op de ander, die hem dan opzettelijk zijn macht ontneemt. Hij mist het vermogen om het ongemak van zijn dochter te tolereren zonder zich verantwoordelijk te voelen voor het oplossen ervan. Wat ook ontbreekt, is een bewustzijn of nieuwsgierigheid naar de wortel van zijn echte machteloosheid, de machteloosheid die er al is voordat hij het verhaal creëert van wie hem op dat moment controleert. En, net als bij Mary, mist hij het vermogen om zijn eigen behoeften en wensen te respecteren en er verantwoordelijkheid voor te nemen, waartoe ook behoort dat hij niet de hele dag de oven wil repareren.

In het geval van Lisa is haar slachtoffermentaliteit een soort negatief narcisme – dat wil zeggen dat zij gelooft dat het universum (en het gedrag van andere mensen) om haar draait. Alles gebeurt voor, tegen (meestal tegen), en in relatie tot haar. En zij denkt tegelijkertijd dat God, en andere mensen, een primaire bedoeling delen om haar te straffen.

Hoe los te komen van de slachtoffermentaliteit

1. Neem eigenaarschap en verantwoordelijkheid voor je eigen behoeften en wensen. Bepaal wat je wilt en wat belangrijk voor je is. Benoem het, en doe wat je moet doen om het waar te maken – voor jezelf. Verspil geen tijd aan het beschuldigen van of boos worden op degenen die niet dezelfde dingen willen of nodig hebben als jij, wacht niet op hen om mee te doen of je te helpen om te krijgen wat je wilt. Ga aan de slag met wat voor jou belangrijk is, en laat de anderen erbuiten.

2. Oefen met “nee” zeggen. Als je iets niet wilt doen en het ook niet (realistisch gezien) hoeft te doen, doe het dan niet. Onthoud dat je behoeften mag hebben, net als andere mensen.

3. Stop met verwijten maken. Wanneer je jezelf in schuldverhalen hoort vervallen, of het nu tegen andere mensen, de wereld, het leven, wie dan ook is… zeg dan hardop “stop” tegen jezelf, en wend je aandacht daadwerkelijk af van je schuldgedachten.

4. Word je bewust van de wortel van je gevoel van machteloosheid. Voordat je het volgende verhaal construeert over wie je macht steelt, word nieuwsgierig naar de onderliggende gevoelens van machteloosheid die aan alle situaties voorafgaan.

5. Wees aardig voor jezelf. Als je het universum en het leven de schuld geeft van je lijden, geef je niet echt aandacht aan je lijden of help je jezelf beter te voelen. Door de slachtofferrol op te eisen, maak je je pijn alleen maar erger. Als je de slachtofferrol opeist, lijd je niet alleen vanwege wat er gebeurd is, maar voeg je aan dat lijden toe dat je niet krijgt wat anderen krijgen, omdat je vervloekt bent, het leven en iedereen daarin erop uit is om jou te pakken, en het universum je eigenlijk haat. (Voel je je beter?)

6. Richt je aandacht op het helpen van anderen. Als je in de slachtoffermentaliteit zit, draait de hele wereld om jou en je pijn. Erken je lijden met vriendelijkheid, en bedenk dan hoe je een ander wezen kunt helpen. Hoe tegenintuïtief het ook mag zijn, hoe meer je je beroofd voelt, hoe meer je behoefte hebt om te geven. Het aanbieden van vriendelijkheid is het zekerste tegengif voor “Arme ik.”

7. Beoefen dankbaarheid. Slachtoffermentaliteit richt je op je lijden, specifiek op wat je niet krijgt. Probeer je perspectief om te draaien en je te richten op iets dat belangrijk voor je is, waar je wel van geniet, en dat je wel “krijgt”. Verplaats je aandacht van wat je mist naar wat je hebt.

8. Schrijf een lijst van de manieren waarop je de slechte situatie kunt veranderen. Wanneer je je een slachtoffer voelt, overtuig je jezelf ervan dat je niets kunt doen om je omstandigheden te veranderen, maar dat is bijna nooit waar. Ga aan de slag met hoe je kunt proberen de situatie te verbeteren, ook al voelt dat onmogelijk.

9. Oefen empathisch luisteren. Wanneer je naar andere mensen luistert, probeer dan te luisteren met de intentie om te voelen wat ze zeggen vanuit hun hart. Stop met je te concentreren op wat je moet doen aan wat ze zeggen, wat je denkt over wat ze zeggen, of iets anders dat met jou te maken heeft. Luister alsof je alleen maar oren bent die horen, zonder jezelf in de weg te zitten.

10. Oefen vergeving. Als je de slachtofferrol speelt, besluit je vast te houden aan bitterheid en woede en de zekerheid dat je onrecht is aangedaan – vaak zonder zelfs maar te onderzoeken wat de bedoeling van de ander geweest kan zijn. In plaats van je eigen ervaring te vergiftigen met rancuneuze gedachten, kun je proberen compassie en begrip te oefenen voor de ander. Begin een nieuwe gewoonte: maak van het laten vallen van wrok en het uitproberen van vergeving een dagelijkse praktijk!

Er is niets goeds aan leven als een slachtoffer, of met een slachtoffer, maar met bewustzijn, een verlangen om te veranderen, en nieuwe gewoonten, kun je de mentaliteit ontgroeien. Een leven geleefd met dankbaarheid en vriendelijkheid is veel beter dan een van wrok en bitterheid aan het korte eind van de stok van het universum. Empowerment en zelfbeheersing zijn voor iedereen beschikbaar, en met een nieuwe houding en nieuw gedrag liggen ze voor het grijpen. De eerste stap is simpelweg te besluiten dat je klaar bent om geen slachtoffer meer te zijn. Ben jij dat?