Behandeling van hoofdluis

Achtergronden

Bloedzuigende luizen van de orde Anoplura zijn succesvolle obligate ectoparasieten van de mens.1 Pediculus humanus capitis, de hoofdluis, is een duidelijke klinische vorm. Ze klampt zich met haar klauwen vast aan het haar en voedt zich door bloed uit de hoofdhuid te zuigen. Haar levenscyclus duurt ongeveer 17-20 dagen, waarbij de eitjes 7-10 dagen nadat ze gelegd zijn uitkomen, en de volwassenen ongeveer 10 dagen later volledig ontwikkeld zijn.2 Hoofdluizen verspreiden zich door contact van hoofd tot hoofd.

Diagnose

Een kind dat op school aan zijn hoofd krabt, wordt vaak gecontroleerd door de onderwijzer, de schoolverpleegster of het personeel van de Volksgezondheid. Als ze goed opgeleid of ervaren zijn, zullen ze zoeken naar levende volwassen luizen op de kruin van de hoofdhuid, onvolwassen nimfen of levensvatbare eitjes. Lege schalen of neten hechten zich aan het haar, 1 cm van het hoofdhuidoppervlak, met een lijmachtige substantie. Ze zijn anders dan seborroïsche schubben, haarwortels en haarlak, die er gemakkelijk worden afgeborsteld.

Behandeling

Er zijn wereldwijd drie soorten insecticide in de handel. In mijn plaatselijke apotheken zijn alle insecticide-producten voor hoofdluis ofwel permethrines 10 mg/mL als shampoos, lotions of crèmespoelingen, ofwel maldison-producten met 0,5% alcoholbasis, 1% schuimbasis, shampoos of inweekoplossingen.

Alcoholhoudende lotions hebben een grotere eierdodende werking3, de crèmespoelingen zijn minder eierdodend dan vloeistoffen en lotions4 en shampooformuleringen hebben een geringe eierdodende werking en doden mogelijk geen eitjes.5

In theorie zou één toepassing alle luizen en eitjes moeten doden. In vitro studies3,4 suggereren echter dat sommige eitjes kunnen overleven en na zeven dagen een tweede applicatie nodig hebben. Overlevende eitjes kunnen herbesmetting veroorzaken als ze niet worden verwijderd.

Iedereen die in contact is geweest met de patiënt moet worden onderzocht en behandeld indien getroffen. Het is ook raadzaam alle kleren, hoofddeksels, handdoeken, beddengoed, kammen en borstels te wassen, want hoofdluizen kunnen buiten de menselijke gastheer ongeveer drie dagen overleven en eitjes kunnen tot tien dagen overleven.

Permethrin (3-fenoxybenzyl cis trans3(2,2-dichloorvinyl)-2,2-dimethylcyclopropaancarboxylaat) is een synthetisch pyrethroïde. Het werkt in op de zenuwcelmembranen van parasieten en heeft een lage toxiciteit voor zoogdieren, maar onvolledige ovicidale eigenschappen.6 Patiënten brengen permethrine gedurende 10 minuten op het haar aan en wassen het er vervolgens af. Omdat permethrine niet ovicide is, kan het nodig zijn de behandeling na een week te herhalen.

Maldison is een matig giftig organofosfaat-insecticide en een snelwerkend ovicide dat werkt door acetylcholine niet-omkeerbaar te blokkeren.6 Patiënten brengen maldison op het haar aan en wassen het er na 12 uur weer af.

Aanwijzingen voor therapeutische werkzaamheid

In de meest geciteerde systematische review van de topische behandelingen van hoofdluis7 wordt geconcludeerd dat er alleen voldoende bewijs is om de werkzaamheid van permethrine te ondersteunen. Een recente review door de Cochrane Collaboration kon echter geen aanbeveling doen over welke behandeling het beste is.8

Andere therapie

Een bezoek aan de plaatselijke apotheek bracht aan het licht dat natuurlijk voorkomende stoffen, waaronder echinacea en melaleuca-olie, in de handel worden gebracht voor de behandeling van hoofdluizen, evenals een elektronische luizenkam. Rapporten ter ondersteuning van mechanische methoden zijn anekdotisch.9

Andere anekdotische rapporten omvatten het gebruik van petrolatum, gebruikt voor zijn occlusie-eigenschappen.10

Ivermectine is een antiparasitair middel dat op grote schaal wordt gebruikt in de veterinaire praktijk en meer recentelijk is gebruikt in de humane geneeskunde. De werking verloopt via chloride-ionkanalen in celmembranen, wat leidt tot een instroom van negatief geladen ionen die de actiepotentialen van de cellen blokkeren en spierverlamming veroorzaken. Er zijn veel hogere concentraties nodig om de neurologische functie bij zoogdieren te beïnvloeden dan bij parasieten. Open studies met oraal toegediend ivermectine, waarbij een enkele dosis van 200 microgram/kg oraal wordt toegediend met of zonder een tweede dosis na 10 dagen11,12 suggereren dat verdere proeven gerechtvaardigd zijn.

Resistentie

In het VK is resistentie tegen permethrin wijdverbreid. In Australië is resistentie tegen maldison gerapporteerd.13

Veiligheid en bijwerkingen

Bij correct gebruik hebben de behandelingen geen belangrijke bijwerkingen. Patiënten kunnen een prikkend of tintelend gevoel van de huid, erytheem van de hoofdhuid of rode ogen krijgen. Maldison kan geen specifieke polyneuropathie veroorzaken, omdat het zich, in tegenstelling tot andere organofosfaten, niet bindt aan het relevante doeleiwit.14

Contacten

De ouders zijn over het algemeen geschokt wanneer zij ontdekken dat hun kinderen hoofdluis hebben. Het wordt vaak erg moeilijk om contacten op te sporen, aangezien ouders niet aan hun vrienden en familie willen toegeven dat hun kinderen luizen hebben, vanwege de daarmee gepaard gaande schaamte en het sociale stigma. In de praktijk is het zo dat wanneer een school ook maar een paar eitjes ontdekt, de hele klas wordt behandeld en dat de school vaak aanbeveelt om ook het hele gezin te behandelen.

Conclusie

Systematisch overzicht toont aan dat alleen topische permethrine doeltreffend is tegen hoofdluis. Klinische ervaring en informatie over de ovicide eigenschappen van maldison suggereren dat verdere gerandomiseerde gecontroleerde klinische trials nodig zijn om de werkzaamheid van dit alternatieve en goedkopere insecticide te beoordelen. Voor immunosuppressie moeten wellicht andere geneesmiddelen worden overwogen en ook daarvoor zijn geschikte klinische trials nodig.