Balanitis: “De penis van mijn zoon jeukt”

Enkele dagen geleden publiceerden we een bericht over vulvovaginitis, een veel voorkomende aandoening bij meisjes vóór de puberteit, die zich in veel gevallen uit in jeuk in de genitale zone of bij het plassen. Deze ziekte heeft zijn equivalent bij jongens, met enkele bijzondere kenmerken, en wordt balanitis genoemd. Net als bij meisjes uit het zich als jeuk bij het plassen, samen met erytheem/ontsteking van het meest distale deel van de penis – de eikel – zodat het niet ongewoon is dat jongens klagen met de kreet “Papa, het jeukt als ik plas!!!”.

In dit bericht vertellen we je wat balanitis is en hoe je het kunt voorkomen en behandelen.

De anatomie van de penis

Voordat we tot de kern van de zaak komen, is het de moeite waard de anatomie van de penis in herinnering te brengen, want als je die begrijpt, is het gemakkelijk uit te zoeken waarom deze aandoening zich voordoet en hoe je het kunt voorkomen.

De penis bestaat in principe uit drie delen: 1) de schacht, het deel dat aan het schaambeen vastzit; 2) de eikel, het uiteinde van de penis; en 3) de voorhuid, de terugtrekbare huid die een plooi vormt en de eikel bedekt. Ik ben zo vrij geweest geen verklarende tekening te plaatsen, maar als u nieuwsgierig bent kunt u het googelen.

Het punt is dat bij de geboorte, bij de overgrote meerderheid van jongens, de voorhuid smal is en niet toelaat dat de eikel bloot is wanneer hij wordt teruggetrokken. Met andere woorden, bijna alle pasgeborenen worden geboren met een zekere mate van fimosis, die fysiologisch is en na verloop van tijd verdwijnt zonder dat er iets aan gedaan wordt. Bovendien komt het ook vaak voor dat de voorhuid aan de eikel vastzit, zelfs als er geen phimosis is, waardoor hij niet volledig kan worden teruggetrokken zonder te forceren.

Zowel fysiologische phimosis bij jonge jongens als preputiale verklevingen zijn de sleutel tot de ontwikkeling van balanitis bij een jongen, maar dat geldt ook voor het veel voorkomende feit dat veel ouders “verlegen” zijn om het aanhangsel van hun jonge zoon aan te raken, dat toch bedoeld is om hem schoon en netjes te houden. Bij jongens die besneden zijn, komt balanitis bijna niet voor, juist omdat het gebied gemakkelijker schoon te maken is en de eikel al aan de lucht blootgesteld is.

NOTE: voordat we verder gaan, het is niet nodig om de voorhuid van een jongen “af te trekken” om phimosis op te lossen. Dit is al uitgelegd in een bericht over phimosis waarnaar hierboven wordt verwezen.

Wat is balanitis?

Maar laten we ter zake komen. Balanitis is een ontsteking van de eikel en de huid die de eikel bedekt (de voorhuid). In feite komt “balanus” van het Griekse “eikel”, de vorm waar de eikel met het blote oog op lijkt. Als je daar “-itis” aan toevoegt, wat ontsteking betekent, dan is alles verklaard.

Het is een veel voorkomende aandoening bij jonge, onbesneden jongens en is het meest voorkomende urologische probleem bij kinderen. Het komt vooral voor tussen de leeftijd van twee en vijf jaar en is, zoals we later zullen zien, meestal te wijten aan een slechte hygiëne van het gebied.

Inflammatie vs. infectie

De overgrote meerderheid van balanitis heeft een infectieuze oorsprong als gevolg van een overgroei van bacteriën die we gewoonlijk op de huid hebben. De eikel van een kind wordt zelden aan de “lucht” blootgesteld, vooral wanneer hij nog verklevingen of phimosis heeft, waardoor deze huidplooi moeilijk schoon te maken is en zich dode cellen en ander afval (rommel in medisch jargon) ophoopt, wat op zijn beurt tot ontstekingen kan leiden. Dit is ook een perfecte voedingsbodem voor de bacteriën waar we het over hadden.

Maar het zijn niet alleen jongens met phimosis of verklevingen die last hebben van balanitis. Als de voorhuid van een jongen gemakkelijk terugtrekt, maar we het gebied niet regelmatig schoonmaken, hebben we weer de ideale situatie voor het ontstaan van balanitis.

Wat zijn de symptomen van balanitis?

De symptomen van balanitis zijn heel gemakkelijk af te leiden als we ons de ontstoken penistip van een jongen voorstellen.

Aan de ene kant zal hij rood zijn en bij onderzoek zullen artsen erytheem waarnemen en in veel gevallen zullen we een exsudaat (alsof het pus is) uit de voorhuid zien komen. Dit laatste komt niet het meest voor, maar wel in de verder gevorderde stadia van de ziekte.

Aan de andere kant is het, net als bij meisjes bij vulvovaginitis, niet goed om te plassen als de eikel ontstoken is. Daarom klagen ze vaak bij het plassen (dysurie). Dit symptoom mag ons echter niet doen denken dat het kind een urineweginfectie heeft, aangezien in deze gevallen het onderzoek van de penis geen veranderingen aantoont (hij is niet ontstoken).

Hoe wordt balanitis behandeld?

Hoewel bacteriën bij deze ziekte betrokken zijn, wordt de overgrote meerderheid van de gevallen opgelost met een goede plaatselijke hygiëne en wassen met een fysiologische zoutoplossing. Het doel van deze wasbeurten is de inwendige ruimte die zich vormt tussen de eikel en de voorhuid te reinigen om de hierboven genoemde detritus te verwijderen.

Soms kan bij ernstige ontsteking op doktersvoorschrift een corticosteroïdencrème worden aangebracht. Corticosteroïden zijn een krachtig ontstekingsremmend middel dat in deze gevallen van groot nut kan zijn. Het moet “van binnenuit” worden aangebracht, d.w.z. de voorhuid wordt voorzichtig teruggetrokken zonder te forceren en de crème wordt aangebracht op de plaats waar de ontsteking aanwezig is.

Deze twee maatregelen zijn meestal voldoende om balanitis te verhelpen. Als er veel exsudaat is of als de hygiënemaatregelen niet verbeteren, moet topische antibiotica worden overwogen.

Hoe maak je de penis van een kind schoon?

Velen van u zullen zich nu gerealiseerd hebben dat een goede en regelmatige hygiëne van de penis van uw kind essentieel is om balanitis te voorkomen, en dat gebeurt ook.

Daartoe is het heel belangrijk dat u om de paar dagen de voorhuid van uw kind met geweld terugtrekt om hem in de badkamer te wassen. Bij degenen die geen phimosis hebben zal de voorhuid helemaal naar beneden gaan en de “eikel” blootleggen; als het kind nog jong is kunt u het zelf schoonmaken en als hij enige autonomie heeft kan hij het zelf doen onder uw toezicht.

Wat u ten koste van alles moet vermijden is de voorhuid naar beneden te forceren als een kind verklevingen heeft of phimosis. Deze overmatige tractie kan de oorzaak zijn van de ontsteking die bij balanitis optreedt.

Anderzijds is het feit dat een jongen phimosis heeft (en dus een grotere neiging heeft om balanitis te ontwikkelen) geen reden om hem preventief te besnijden. Deze chirurgische techniek waarbij de voorhuid wordt verwijderd, is voorbehouden aan kinderen die rond de leeftijd van drie of vier jaar een fimosis behouden en aan kinderen die ondanks een goede hygiëne zeer vaak balanitis hebben.

Balanitis bij oudere kinderen

Door het gebrek aan autonomie dat jonge kinderen hebben, komt balanitis op deze leeftijd vaak voor. Wanneer het bij oudere kinderen verschijnt, moet je denken dat er iets aan de hand is.

De meest voorkomende oorzaak is dat het kind vergeet het gebied schoon te maken wanneer het naar het toilet gaat of een douche neemt, dus het is een goed idee om hen er van tijd tot tijd aan te herinneren of te vragen of ze dat hebben gedaan.

We moeten echter niet uit het oog verliezen dat het bij oudere kinderen ook vaak voorkomt dat de penis ontstoken raakt als gevolg van zeer frequente masturbatie. De overgrote meerderheid zal dit uit bescheidenheid ontkennen, wat ook logisch is, maar het feit alleen al dat men het hun vraagt en hun uitlegt dat dit te wijten kan zijn aan het feit dat zij zichzelf voortdurend betasten, is meer dan voldoende om een einde te maken aan het probleem.

Ten slotte kan balanitis een uiting zijn van seksueel misbruik/mishandeling, vooral in gevallen waarin het verhaal van het kind niet helemaal klopt.

In het kort, balanitis is een ontsteking van de eikel penis en de voorhuid. Het komt vaak voor bij jonge onbesneden jongens en is meestal te wijten aan een slechte hygiëne van het gebied. Plaatselijke ontsteking en ongemak bij het plassen zijn de meest voorkomende symptomen. Wanneer het verschijnt, is het meestal voldoende om het gebied te wassen met een fysiologische zoutoplossing en de evolutie te volgen.

NOOT: misschien is het u opgevallen dat wij het woord “penis” hebben gekozen voor de titel van dit bericht, maar wij hadden ook vele andere synoniemen kunnen gebruiken. Net als bij de uitwendige geslachtsorganen van meisjes kent de fantasie van vaders en moeders geen grenzen als het gaat om de naamgeving van dit lichaamsdeel. Hier volgen enkele voorbeelden die we meer dan eens in overleg hebben gehoord en die de grote Leonardo Dantes verzamelde in een van zijn hits “El miembro viril”: colita, bellota, chorra, falo, verga, banano, minga, pececillo, picha… Maar hoe rijk is het Spaans!

U bent misschien ook geïnteresseerd in:

• Baby Led Weaning: baby-geleide aanvullende voeding
• Acute otitis media: mythen en legenden
• Advies voor ontslag van een pasgeborene

Bibliografie:

• “Balanitis” uit de AEPap ABE Gids
• “De kinderarts geconfronteerd met de meest voorkomende pediatrische urologische processen” uit de 14e kindercursus/update (jaar 2017, AEPap).

Tags: balanitis, kind, penis, jeuk | Opgeslagen in: Ziekten