Aestheticisme

Aestheticisme, laat 19e-eeuwse Europese kunststroming die zich concentreerde op de leer dat kunst bestaat omwille van haar schoonheid alleen, en dat zij geen politiek, didactisch of ander doel hoeft te dienen.

Lees meer over dit onderwerp

filosofie van de kunst: Estheticisme

Diametraal tegenover de moralistische opvatting staat het estheticisme, de opvatting dat, in plaats van dat kunst (en al het andere) de dienstmaagd is van…

>

De beweging begon als reactie op de heersende utilitaire sociale filosofieën en op wat werd ervaren als de lelijkheid en het filistinisme van het industriële tijdperk. De filosofische grondslagen ervan werden in de 18e eeuw gelegd door Immanuel Kant, die de autonomie van esthetische normen poneerde, door ze los te zien van overwegingen van moraal, nut of plezier. Dit idee werd verder uitgewerkt door J.W. von Goethe, J.L. Tieck en anderen in Duitsland en door Samuel Taylor Coleridge en Thomas Carlyle in Engeland. In Frankrijk werd het populair gemaakt door Madame de Staël, Théophile Gautier, en de filosoof Victor Cousin, die in 1818 de uitdrukking l’art pour l’art (“kunst om de kunst”) bedacht.

In Engeland hadden de kunstenaars van de Pre-Raphaelite Brotherhood, vanaf 1848, de kiem gelegd voor het estheticisme, en het werk van Dante Gabriel Rossetti, Edward Burne-Jones, en Algernon Charles Swinburne was er een voorbeeld van door uitdrukking te geven aan het verlangen naar ideale schoonheid door middel van bewust middeleeuwsisme. De opvattingen van de beweging waren ook terug te vinden in de geschriften van Oscar Wilde en Walter Pater en de illustraties van Aubrey Beardsley in het tijdschrift The Yellow Book. De schilder James McNeill Whistler bracht het ideaal van de beweging, het cultiveren van verfijnde gevoeligheid, misschien wel tot het hoogste punt.

Onder de critici van het estheticisme bevonden zich William Morris en John Ruskin en, in Rusland, Leo Tolstoj, die vraagtekens plaatste bij de waarde van kunst die losstaat van moraal. Toch vestigde de beweging de aandacht op de formele esthetiek van de kunst en droeg ze bij tot de kunstkritiek van Roger Fry en Bernard Berenson. Het estheticisme deelde bepaalde affiniteiten met de Franse symbolistische beweging, bevorderde de Arts and Crafts Movement en sponsorde de Art Nouveau.